Ebu Müslim El –Horasani kimdir?

Tarihte devrim niteliği taşıyan Abbasi İhtilali, 90 yıllık Emevi devletini ortadan kaldırıp Abbasi Devleti’nin kurulmasına sebep olmuştur. Bu ihtilalin liderlerinden biri de Ebu Müslim el- Horasanidir. Ebu Müslim, ismi, kimliği, milliyeti hakkında farklı rivayetlerin olduğu bilinmektedir. Ebu Müslim’in Yemenli bir Arap ailesinden geldiğini söyleyenler olduğu gibi, künyesinin sonundaki “Horasani” nispesinden hareketle Türk kökenli olduğunu iddia edenlerde mevcuttur. Tarihi rivayetler incelendiğinde, hür mü köle mi olduğu da tartışma konusu olmuştur. Ebu Müslim’in zekası ve kabiliyetlerinin dikkat çekmesi sonucu, İmam İbrahim tarafından para karşılığı satın alındığı pek çok kaynak tarafından zikredildiğinden köle olduğu gerçeği ortaya çıkmıştır.

Menşei konusunda kendisine yöneltilen sorulara “ Benim faydam ve iyiliğim, sizin için nesebimden daha hayırlıdır” ifadesini söylemiştir. Ebu Müslim’in tarihe damga vuran faaliyetleri incelendiğinde bu sözün doğruluğu daha da anlaşılmaktadır. Ebu Müslim Abbasi propagandası liderlerindendir. Abbasi ihtilali 750 yılında Emevilerin devleti içindeki haksızlıklarının yok edilmesi, devlet yöneticilerinin dinden uzaklaşması ve özellikle mevali politikası nedeniyle Abbasoğulları ve Alioğulları’nın aynı düşünce etrafında yani “ er- rıza Muhammed” ( Muhammed ailesinden uygun görülen şahsın başa getirilmesi) amacıyla halkı Emevi zulmünden kurtarmak gayesiyle oluşturulmuştur. Bu amacın liderlerinden ihtilalin başarıya ulaşmasında en önemli şahıslardan biri de Ebu Müslim el Horasani’dir. Gerçekleştirilen ihtilal, gizli ve açık  olarak yapılan faaliyetler açısından iki döneme ayrılır. Ebu Müslim ikna kabiliyetinin de etkisiyle, gizli davet dönemindeki   propaganda sürecinde halkta kollektif bir ruh meydana getirmiş ve İhtilalin gerçekleştirilmesi  için gerekli olan halk kitlesini oluşturmuştur.  İmam İbrahim tarafından Ebu Müslim, Horasan bölgesine propaganda lideri olarak gönderilmiştir. Bölge ve civarında gizlilik içinde ihtilalin prensiplerini yaymış ve bölgede önemli bir güç elde etmiştir. Açık davet olarak adlandırılan Emevi askerleri ile İhtilalcilerin Irak, Cürcan, Rey gibi bölgelerdeki mücadeleler de Ebu Müslim’in zekice uyguladığı askeri stratejiler sonucunda İhtilal başarıya ulaşmıştır. Devletin en etkin merkezi olan, Kufe’yi de ele geçiren Abbasiler, Ebu’l Abbas es- Saffah’ a biat edilmesi sonucu Abbasi Devletini 750 yılında kurulmuşlardır.

Ebu Müslim, esmer tenli, kısa boylu; tatlı halis temiz tabiatlı, gözleri konuşan, geniş ağızlı, güzel sakallı, uzun saçlı, uzun sırtlı, yumuşak sesli Arapça ve Farsçayı çok iyi konuşabilen kişiydi. Ayrıca mantıklı, şiir ravisi, gülerken pek görülmeyen, kaşlarını çatmayan biriydi. Kendisine fetih haberleri geldiğinde dahi yüzünde sevinç alameti görülmezdi.  Cömert bir kişiliğe sahip olan Ebu Müslim’in mutfağında her üç günde bir binlerce ekmek, yüzlerce inek, koyun ve kuş pişerdi.

Ebu Müslim’in en çok bilinen yönü kan dökücülüğü ve sertliğidir. Kendisi için “Onun Merhameti, kılıcı ve kamçısı idi” denilmektedir. Onu düşmanlarına karşı neden bu kadar öfkeli ve şiddetli olduğunu sorduklarında ise şöyle cevap vermiştir. “ Sabrı giyindim, gizliliği seçtim, üzüntüyü ve kederi bıraktım, hükümlere ve kadere, arzuladığım gayeme ulaşana ve son arzuma kavuşuncaya kadar müsamaha ettim” yanıtını vermiştir.

Ebu Müslim Abbasi Devleti’nin kurucularından olması ve devleti kurulduktan sonra oluşan isyanlar ve özellikle Abdullah b. Ali isyanında başarı sağlaması dönemin halifesi olan Mansur’u tedirgin etmiştir.  Ebu Müslim’le Halife’nin arası öteden beri iyi olmaması,  otoritesinin gün gittikçe artması ölümüne neden olmuştur. Halifenin emriyle oluşturulan kumpas sonucu Ebu Müslim, 755 yılında öldürüldü. Halife Mansur Ebu Müslim öldüğünde “ Senin gününü bana gösteren Allah’a hamdolsun Ey Allah’ın düşmanı”  dediği söylenmektedir. 

Dipnot: Nadir karakuş Bir İhtilalcinin Anatomisi Ebu Müslim El Horasani;

Nahide Bozkurt, Oluşum Sürecinde Abbasi İhtilali.