Vefatından Sonra Ne Bıraktı

Hacı Memiş Efendi hayatta iken: “Vücudunu çürüten er olmaz” buyururlardı. Vefatından 13 yıl sonra türbesi inşa edilirken kabri açıldığı zaman kefeni ve vücûtları, hayatta olduğu gibi hiç bozulmadığı görülmüştür. Baki âleme göç ettikleri zaman 4 hanımından 7oğlu ve 4 kızı bulunmakta idi. Hacı Memiş Efendi’nin türbesi Konya-Seydişehir yolu üzerinde, Konya’dan 70. Km. Çavuş Kasabasındadır.

Ziya Paşa’nın:

Erbâb-ı kemâli çekemez nakıs olanlar

Rencide olur dide-i huffâş ziyadan

dediği gibi, Memiş Efendi’nin ilim ve irfanını, halkın kendisine olan teveccühünü çekemiyen birtakım hasud insanların kaynattığı fitne kazanından rahatsız olunca, irşad görevine vefatına kadar burada devam etti.

Şemsü’ş-Şümûs tercümesinde, Memiş Efendi’nin şemailine dair şu satırlara yer verilir:

“Muhammed Kudsi Efendinin Alnında velâyet nuru parlar, aniden göreni heybet kaplardı. Vakar ve sekine sahibi idi. Asla kahkaha ile gülmezdi. Bazan tebessüm ederdi. Güleç yüzlü idi. Gören ayrılmak istemezdi. Dili çok fasih, yüzü pek melih idi. Hep ma’rifetten ve hakikatten konuşurdu. Hiç fuzûli konuşmazdı.”

Rivayete göre Memiş Efendi’nin son günlerinde, ona yaptıklarına pişman olan Hocaköylüler Çavuş Köyü’ne gelip, onu tekrar köylerine götürmek isterler ve ricada bulunurlar. Memiş Efendi ise, her iki tarafı da kırmak istemediğinden zor durumda kalır. Merhum o geceyi sabaha kadar ibadet ve zikirle geçirir. Hatta şöyle dua ettiğide söylenmektedir ki Hocaköylüler ile Çavuşlular arasında bir fesatlığa fenalığa sebeb olmamak içün zikrine devam ederken” Allahım beni bu durumdan kurtarmak içün bu canımı alıver” diye dua eder ve duası kabul olur. 1269/1852 yılında ve o gecenin kuşluğunda da vefat eder.

Memiş Efendi, hayatında dört defa evlenmiş, bu evliliklerinden Şeyh Halid, Muhammed Bahâüddin, Ubeydullah, Mustafa Asım, Zeynelabidîn ve Sıddık adlarında altı oğlu ile Fatma, Havva ve Kübra adlarında da üç kızı olmuştur. Hasan Kudsi adında bir erkek çocuğu dünyaya gelmiştir.

Konya’ya yerleşen, çocuk ve torunlarından pek çoğu da, ilmiye sınıfına intisap etmiş, büyük ilim adamı ve tasavvuf erbabı olarak ün yapmış, sayıları elliye yaklaşan halifeleri ile Nakşi-bendiye tarikatının Hâlidiye Kolu’nun Anadolu’da yayılmasına vesile olmuşlardır.

“Ben kabirde kefeni çürüyenle, dünyada rızık endişesi çekeni er (adam) yerine koymam.” diyen Memiş Efendi’nin vefatından seneler sonra kabri açıldığında, kefeni ve cesedi, o gün gömülmüş gibi dipdiri ve taze bulunmuş ve türbesi 1866 yılında yaptırılmıştır.

ÖLMEZSİN, BİRŞEYCİK OLMAZ

Bir ziyaretçi anlatıyor; 1992 yılı yazında, Çavuş Kasabası’na kabirlerini ziyarete gitmiştim. Bir ikindi namazından sonra, Çavuşlular’la sohbet ettik. Pek çok kerametini anlattılar. Aslında Memiş Efendi, keramet izharından çekinen bir büyük veli… Mecbur olmadıkça asla bu yola başvurmamışlar. Kerametlerinin çoğu talebeleri ile ilgilidir.

Hocaköylüler, Memiş Efendi’yi köylerine geri götürmek için, Çavuş’a geldiklerinde merhum güç vaziyette kalır. İki tarafı da kırmak istemez:

“- Odama iki tabut koyun, kimin tabutuna girersem, onlar götürsün!” der.

Odasına her iki taraf da, birer tabut koyarlar. Sabahleyin Memiş Efendi’yi Çavuşlular’m tabutlarında bulurlar. Bu sebeple de cenazesi Çavuş’da defnedilir.

Cebinde parası olmadığı halde, her elini cebine sokuşta para çıkarır, talebelerine ve muhtaç olanlara verirmiş. Bunu sıkça yaparlarmış.

Talebelerinden birisi hastalandığı için, memleketine dönmek istemiş. Memiş Efendi:

“- Gitme! Bu hastalıktan ölmezsin, birşeycik olmaz” dediyse de laf anlatamamış.

Genç memleketinde ümitsiz bir vaziyette yatarken, rüyasında hocasını görür; elindeki kazma ile karnının ağrıyan yerine şiddetle vurur ve bir şeyler koparır. O anda uykusundan uyanan talebe, hastalığından hiçbir eser kalmadığını hayretle görür. Dönüp hocasından özür diler ve derslerine devam eder.

Sohbet sırasında Çavuşlular, çok ilginç bir kerametini anlattılar. Hiçbir eserde yer almayan ve yakın zamanda öğrendikleri menkıbe şöyle:

Memiş Efendi’nin türbesine bitişik olan cami, zamanla yıkılmaya yüz tutmuş, ihtiyacı da karşılamaz olmuş. Çavuşlular bu camiyi yıkıp, biraz da genişleterek yeniden yapmışlar. Cami inşaatı da biteli beş altı yıl kadar ancak olmuş.

Cami inşaatı devam ederken, Beyşehir’li bir zat:

“- Caminin kapı ve pencerelerini ben yaptıracağım!” diye haber salmış.

Hiç ummadıkları bir adamdan gelen bu yardım haberine hayret etmişler. Hatta adama takılmışlar:

“- Babanı rüyanda mı gördün? Çavuş’daki camiye yardım etmek nereden aklına geldi?” diye sormuşlar. Kapı-pencere yaptırmayı vadeden adam, şunları anlatmış:

“- Ben, beş altı yaşlarında iken felçli idim, yürüyemiyordum. Annemle babam beni yanlarına alarak Memiş Efendi’yi ziyarete gittiler. Beni türbede, merhumun sandukasının yanına yatırdılar ve namaza durdular. Onlar namaza durduktan sonra sandukadan bir el uzandı ve beni tutup ayağa kaldırdı. Ben heyecanla koşarak, merdivenlerden aşağı inmeye başlayınca, annemle babam da namazlarını bozarak arkamdan bana yetiştiler, o günden sonra ben yürür oldum. Merhuma bir minnet borcum vardı, onu ödemek istedim.”

Şemsü’ş-Şümûs, tercümesinde de Memiş Efendi’nin bunlara benzer pek çok kerametine yer verilir.

Bir ziyaretcisinin ağzından; Sadece keramete takılıp kalanlar için gerçekten ilginç bir keramet. Ama ben, bundan da büyük bir keramete şahit oldum. İkindi namazı için camiye gelen bütün Çavuşlular, Memiş Efendi’nin türbesine doğru dönüp, Fatiha okumadan camiden içeri girmiyordu. Çıkarken de aynı şeyi yapıyorlardı. Yani bu büyük velinin kabri, beş vakit fatihalarla nurlanıyordu. Bence bundan daha büyük keramet olmaz.

Cami ile Memiş Efendi’nin türbesi önünde küçük ve zarif bir şadırvan var. Bu şadırvan, Valide Sultan tarafında yaptırılmış. Şadırvanın güney kısmına da küçük bir kitabe konulmuş. Kitabeyi okumaya çalışırken, Valide kelimesinin önünde bir kelimenin kazınmış oluşu dikkatimi çekti. Orada bulunan yaşlılara, kazınan kelimenin ne olduğunu sorunca şu olayı anlattılar. Kırklı yıllarda Çavuş Nahiye Müdürlüğü’nde görev yapan kâtip, bir gün elinde çekiç ve keski ile “Valide” kelimesinin önündeki “Sultan” kelimesini köylülerin gözleri önünde kazımış son gidişimde kelimenin yerine yazıldığını gördüm.

İşte size, “Sultan” kelimesine bile tahammül edemiyen bir ham zihniyet. Biz bu gibi kafalarla nice tarihi eserleri yok ettik ve milletin tarihle münasebetini kesmeye çalıştık. Konya’da binlerce tarihi kabir taşı kaldırım taşı veya lağım kapak taşı olarak kullanıldı. Nice türbeler kazma kürek yıkıldı. Pek çoğu da çevresindeki arazilerle birlikte satıldı.

K:Şemssü’ş-Şumus t, (A. Fikri Yavuz), İstanbul 1997, s. 153-160; Mehmet Eminoğlu, Ş. M. Kudsi (K.S.) Memiş Efendi Hz.’nin T. Konya 2007, 52-58 (Devam edecek)