Vakıf Kuran Kadınlar
Mustafa Özyurt
Asırlar boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapan İstanbul'un hemen hemen her köşesine kadın emeğinin sindiği görülüyor. Tarihi yarımada başta olmak üzere kentin birçok sokağında yer alan sebiller, hastaneler, mescitler, camiler, külliyeler, türbeler, çeşmeler ve hamamlar sevgiyi ve şefkati sarmalayan Osmanlı kadınlarının şehirli ve önce insan olma bilincini hissettiriyor.
İstanbul'da, birer tarihi anıt eser olarak tanımlanan, kimisi koruma altında tutularak sergilenen, bu tarihi eserlerden 300 civarında bulunuyor. Dönemlerinde pek çok sosyal faaliyetleri organize etmiş kadınlar tarafından yaptırılan, günümüzde de varlığını sürdürüp hizmet veren eserlerden bazıları şunlar:
GİZLİDEN GİZLİYE HAYIR YARIŞI
Osmanlı döneminde kadınların gizliden gizliye yarışına sahne olan İstanbul, Hürrem Sultan, Haseki Sultan, Mihrişah Valide Sultan, Şah Sultan, Bezmialem Valide Sultan, Nur Banu Sultan ve diğerlerinin kendi gelirleriyle yaptırdıkları cami, çeşme, su yolu, sebil, mektep, hastane ve imaret gibi birçok hayır amaçlı yapı ile kuşatıldı.
Kanuni Sultan Süleyman'ın Hanımı Hürrem Sultan, Osmanlı tarihinde İstanbul ve taşrada en çok imar çalışması yaptıran padişah eşi olarak biliniyor.
Kızı Mihrimah Sultan ile damadı Rüstem Paşa'nın İstanbul'da başlattığı imar faaliyetlerine servetler tüketerek katılan Hürrem Sultan, Haseki Darüşşifası, Çifte Hamam ve Medresesi, Eğrikapı'daki medrese yaptırdığı hayırlar arasında bulunuyor.
Hürrem Sultan'ın hem halk hem de saraylı kadınlar için Mimar Sinan'a inşa ettirdiği Haseki Hastanesi ve Külliyesi, dünyanın ilk kadın hastanesi.
Kanuni Sultan Süleyman'ın kızı Mihrimah Sultan yaptırdığı hayır eserleriyle en çok tanınan simalardandır.
Mihrimah Sultan, Edirnekapı ve Üsküdar'da iki külliye inşa ettirdi. Edirnekapı'da 1560 yılında Mimar Sinan'a inşa ettirdiği Mihrimah Sultan Külliyesi, cami, medrese, çifte hamam, çarşı, türbe ve sıbyan mektebinden oluşuyordu.
Üsküdar'daki külliyeyi de 1547-1548 yıllarında Mimar Sinan'a yaptırdı. Cami, medrese, sıbyan mektebi, han, imaret ve kervansaray yapılarından oluşan külliye, Üsküdar İskele Meydanı'nda kıyıya çok yakın bir set üzerinde inşa edildi.
Beylerbeyi Sarayı ve Esma Sultan Yalısı gibi muhteşem yalı ve sarayları da ilk yaptıran Osmanlı kadınları oldu.
Çok zengin saraylı kadınlardan biri olan Hatice Turhan Sultan, günümüzde turizmin cazibe merkezlerinden biri olan Mısır Çarşısı ile Yeni Cami'yi inşa ettirdi. Kurduğu vakıf ile Mısır Çarşısı'ndan elde edilen gelir, bugünkü İstanbul Üniversitesi'ne bırakıldı. Hatice Turhan Sultan böylece öğretmenlere ödenecek ücretlerden, bakım masraflarına kadar üniversitenin tüm harcamaları için kaynak oluşturdu. (Devam edecek)
