Şehri Peygamberan Ve Ashabı Kiram
Mustafa Özyurt
Diyarbakır da 7 peygamber mezarı,541 sahabe, Muhyittin-i Arabinin arkadaşı Halvet Baba, Ulu Camii (harem-i şerif), 2 peygamber makamı (hz. Yunus ve Hz.Zülkifl) bulunmaktadır.
Fisk kayası Hz.Yunus'un makamıdır. Hz. Zülkifl peygamber makamı da Erganidedir.
Peygamberimiz(s.a.v.) arkadaşları olan 27 sahabe Diyarbakırda yatmaktadır. Bu rakam Mekke ve Medineden sonra üçüncü sayıda sahabenin yattığı yer özelliğidir. Mevlana Halid-i Bağdadi eserinde ise ayakların basamayacağı kadar şehit sahabeden yani yüzlerce şehid sahabeden bahsederken “ şüheda’dan ayak basacak yer bulamadım “demektedir. 27 sahabenin ismi ise salnameden alınmıştır. Iyaz bin Ganem komutasındaki ordu 27 mayıs 638'de şehri fethetmiştir. İlk etapta 40 şehit verilmiştir. 27'si hz. Süleyman isimli bölgededir. 13 şehit şehrin farklı yerlerinde şehit olmuştur.(mesela Mirisyap hazretleri, Saad bin Vakkas gibi) Iyaz bin Ganem Sultan Sasa'ya 500 sahabe yardımcı vererek başka yerlere gazaya devam etmiştir. Yani Diyarbakır'da ayrıca 500 sahabe daha bulunmaktadır. (bu durumda Diyarbakır'da 541 sahabe yatıyor demektir). Ancak bu rakam asgari bir rakamdır.
Mevlana Halid Bağdadi'nin (K.S.)farsça yazılı divanında geçen yukarıdaki ifadeyi gözönüne alırsak hz.Süleyman mevkiinde 27 sahabe değil ayakların basamayacağı kadar şehid cümlesine uygun olarak yüzlerce sahabe manası çıkar. Buna Sultan Sasa ve 500 sahabeyi de katarsak yaklaşık 700-1000 arası bir şehit sahabe manası ortaya çıkar.
Hz.Süleyman Camisinde yatan sahabe isimleri: Sz.süleyman, hz.Rıdvan, hz Mesut, hz.Beşir, hz.Hamza, hz.Amr, hz.Sabe, hz.Sabit, hz.Zeyd 2, hz.Halid 2, hz.Numan, hz.Muhammed 2, hz.Abdullah 3, hz.Hasan 2, hz.Ka'b-Zişan, hz.Fudayl, hz.Malik, hz.Fahr, hz.Ebul Hamd, hz.Ebu Nasr, hz.Muğire (radiyallahu anhüm)
Ayrıca Diyarbakırda yatan sahabe isimleri olarak Diyarbakır salnamelerinde Sultan Sasa, Malik Eşter, Sarı Saltah, Sultan Şucauddin, Arakein-i mazenderi hazretleri de vardır. Fiskayası ise hz. yunus(as) makamıdır:
Yunus peygamber Diyarbakır kalesinde yedi yıl oturmuştur(çukurova üntürkoloji araştırmaları merkezi Mehmet Yardımcı)
Fiskaya, hz. Yunus'un 7 sene kaldığı bir mekandır. hz. Yunus önce Musullulara tebliğde bulunmuş cevap alamamış, Diyarbakır'a gelmiştir. Hüsnü kabul nedeniyle de Diyarbakır'a duası vardır(Yakut-u Hamevi:Mücemü’l- Buldan ve Abdülgani fahri bulduk: Ceziretül arabın muhtasar tarihi)
Eğil ilçesi tarih içinde de önemli bir yer işgal etmiş olup, hz Elyesa, hz Zülkifl peygamber ve hz. Harun-u Asefi(as) mezarları bulunmaktadır.
Eğilde türbelerin olduğu yerde ikisi peygamber biri peygamber katibi olmak üzere ziyaret edilen Üç mekan bulunmaktadırAyrıca ilçe girişinde Nebi Melik yatmaktadır
Hz. Elyesa ve Zülküfl peygamber, Harun Asefi ve yanında yatan kardeşi Ömer ibni Birican bulunmaktadır. Eğilde ayrıca nehir kenarında Elyesa peygamberin yeğeni Hürmüz, Eğile giderken dere kenarında Nebi Melak( Melik veya Helak), Eğilin tepesinde Kunak mevkiinde Nebi Hz. Zünün vardır. Detaylar en aşağıda Ek kısmında geniş olarak verildi. Ancak Enbiya süresi 87 ayette Yunus peygamberin diğer adının Zünun(balık sahibi) olduğu da ifade edilmektedir.
Bu durumda Eğilde kesin olarak 2 resul ve 2 nebi vardır. Ancak yukarıda belirtilen isimleri nebi olarak sayanlar da vardır. Bu durumda 5 resul ve nebi vardır. (Devam edecek)
