Cihad Bir İbadettir

Hadimi k.s.), ehemmiyetine binaen ilim mevzuunu geniş tutarak cihad ile alakasının olduğunu nakletmekte ve farzı kifaye, kıraet ve hesap ilmi üzerinde şu açıklamalarda bulunmaktadır:
Talimi Müteallimden: Nefisle mücahede ibadettir. Hiçbir kimse için mücahede başka yollarla hâsıl olmaz. Ancak ilim ile neticeye varılır. Bu mücahede, bütün insanların, tabi ki inananların üzerine farzdır. O halde, her bir insanın üzerine, onların ilmi farz kılınır ki, onunla, onun farzını eda etmiş olsun.
Gazali r.a. dedi ki: Burada ilimde murat; Kendisinden kalbi marifet neş’et ettiği Allah Tealanın ve onun sıfatlarının marifetinin bilinmesidir. Bu ise ilmi kelamdan hâsıl olmaz. Hatta o ona mani olan bir perde olabilir. Ona ancak mücahede ile ulaşılabilir. O halde mücahede et ki, müşahede edesin.
Sonra Gazali r.a. bu mevzunun beyanında; Sadrı açan, kalbi nur ile dolduran şeylere mevzuyu uzattı.. Talimi Müteallim burada nihayet buldu.
Hâsılı kelam! Muhakkak ilim maluma tabidir. Farz olsun, haram olsun. Eğer malum Nafile ise Sünnet ise sünneti öğreneceksin. Eğer Nafile ise nafileyi öğreneceksin. Emri bi’l-Maruf ve nehyi ani’l-Münker de böyledir. (b.s.323)

FARZI KİFAYE

Bazılarının bilmesiyle bazılarından sakıt olan farzdır. Mesela cenaze namazı kılmak gibi. Ama cenaze namazının ehemmiyeti ve insan kıymetini dikkate alarak mümkün mertebe Müslümanların cenaze namazlarına iştirak etmek lazımdır.
Hadis ilmi ve Tefsir ilmi de bu kabildendir. Usulu fıkıh ilmi, ilmi kelam bunlar da aynıdır. Çünkü fıkıh da şek şüphe, itikat da bid’atların zuhuru ihtimali olduğundan, bu iki ilmin de ehemmiyeti büyüktür.

KIRAET

Kuranı Kerim ile alakalı hususlara nefi lazım gelmemesi için mütevatırKıraet ilmini öğrenmek lazımdır. Çünkü öyle olur ki, Kuran olan bir şeyin, Kuran olmasının nefyi ve Kuran olmayan şeyin de Kuran olmasının isbatı lazım gelmemesi için Kıraet ilmini öğrenmek lazımdır.
Kuranı Kerimin küllüsünü (hepsini) hıfzetmek farzı kifayedir. Ama namaz da lazım olan miktarı ile hıfzetmek farzı ayındır.
Aliyyü’l-Kari ve Cezeri ve Teshilü’t-tecvit’den: Güzel ve temiz bir ağızdan Tecvitle Kuranı Kerimi ahzetmek (ders almak öğrenmek) farzı ayındır” demişlerdir. (b.s.327)

HESAP İLMİNE GELİNCE

İnsanlar, birçok mesail de (dini meseleler de) buna muhtaçdırlar. Hususiyle feraiz ilmin de( veraset taksimindeki ilim). Bunda başkalarının müşkilini( proplemini ) çözmeye ihtiyaç vardır. Bu bir asli ihtiyaçtır. Mesela: Zekât malını hesaplamak, vasıyetler, diyetler vesair hesaplar gibi. Bundan dolayı hesap ilmi, ilmin dört de biridir demişlerdir.
Hesap ilmi, feraizin nısfıdır yani yarısıdır. Çünkü feraiz ilmin yarısıdır. Hesap da feraizin yarısıdır. Nısf’ın yarısı dörtte bir demektir. Yani bu mana da hesap ilmide farzı kifayedir. İhya-i Ulum da İmamı Gazali r.a. de, farzı kifaye olduğunu açıklamıştır. (b.s.328) (Devam edecek)