Ahiret de pişmanlıktan kurtarmaktır

Bunu müteakip hadimi (k.s.)“Vesaya camia: Toplu vasiyetler “başlığı altında bir sayfalık madde saymış, bundan sonra değişik başlıklar altında nasihatlerine devam etmiştir.
Mesela “Kardeşlere tavsiyeler”, “Latif bir nasihat”, “Sohbetin şartları”, “Allah için birbirini sevenlere nasihatler”, “Adabı muaşerete müteallik tavsiyeler”, “Sana şunlar da lazım”, “Dünyanın terkine dair vasiyetler”, “Bize şunlar kâfidir”, “İmamı Gazali’nin oğluna olan nasihatlerinden”, diğer bir hadis de buyruluyor ki”, “Deniliyor ki”, “Bazı âlimlerinden rivayet edilmiştir ki”, “Nefsin kahredilmesine dair tavsiyeler”, “Kuşeyri buyurdu ki”, “İnsanın düşmanı dörttür”, “Bazı veliler tavsiye etmişlerdir ki”, “Rivayet olunduğu gibi”, “Şaşılacak şeylerden biri de şudur ki”, “Bil ki”, “Sana vasiyet ederim ki”, “İcmaya göre”, “Evliyeullahın bazı tavsiyelerin de vaki olmuştur ki”, “Size amellerin en hayırlısını haber vereyim mi? Hadisi”, “Vakitlerin mülahazasına müteallik tavsiyeler” gibi küçükbaşlıklar görüyoruz.
Bunlardan sonra, bazı işleri yaparken nasıl hareket edilmesi ve hangi duaların okunması lazım geldiğini beyan eden ara başlıklara yer verilmiştir. Bu başlıklar da şunlardır:
“Kaza-i hacetten sonra”, “Ezana icabet edersin”, “Yolda giderken şunları söylersin”, “Mescide girerken ve çıkarken yapacağın işler”, “Kamet esnasında söyleyeceklerin”, “Bil ki”, “Tefekkür deki vazife”, “Dualardaki vazife”, “Zikirde ki vazife”, “Şunları yapman icabeder”, “Kıraatte ki vazife”, “Güneşin doğmasından zeval vaktine kadar riayet edilecek adap”, “Akşamla yatsı arasında yapılacak işler”, “Yatsıdan yatıncaya kadar uyacağın edepler”, “Uyku adabı”, “Teheccüd adabı”, “Seher adabı”, “Geceyi ihya etmeye dair hatime”, “Gece erken kalkmayı kolaylaştıran sekiz sebeb”, “Kıyamü-leylin yedi mertebesi”, “Faziletli günler”, “Oruç tutmak müstehap olan günler”, “Münkiratı terk”, “Cuma günün adabı”, “Zilhiccenin ilk on gününün adabı”, “Zikir ve Kuran okuma edepleri”.
Bunlara müteakıben ise bir hatime yazılmıştır. Büyüklerin nasihat, vasiyet ve tavsiyelerin de istifade edilecek, ibret alınacak çok mühim hususlar bulunmaktadır. Bu önemli risale de onlardan biridir.
Giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşan bu mühim risalenin kısa bir analizini yapacak olursak, şu neticeleri çıkarabiliriz:
1- Hadimi (Rahmetüllahi aleyh), diğer eserlerinde olduğu gibi, bu risalesinde de, edille-i şer’îyye denilen dini delilleri kullanmaktadır. Dört delilden kitap ( yani Kuranı kerim), sünnet (yani hadis-i şerifler) ve icma (yani İslam alimlerinin söz birliği)’ dan nakiller yapmaktadır.
2- Kendisinden önce yaşamış olan İslam âlimlerinden ve Evliyaullahtan muhtelif iktibaslarda (nakillerde) bulunmaktadır.
3- Söylemek istediği şeyin tamamını, bu küçük risaleye sığdırması mümkün olmadığından, eserinin sonunda, bu mevzu da müracaat edilmesi gereken, bazı mühim kaynakları zikretmektedir.
4- Her insanın, hele müslümanın, dünyaya muvakkat olarak gönderildiğini ve yaradılış gayesinin bulunduğunu düşünerek, bu gayeye uygun yaşaması ve ölümden sonraki hayat için mutlaka hazırlık yapması icap ettiğini hatırlatarak, ahirette pişmanlıktan kurtarmaya çalışmaktadır.
5- İlim öğrenmenin, onunla amel etmenin ve başkalarına da öğretmenin lüzumu üzerinde durmaktadır.
6- Doğru bir itikada sahip olma, samimi bir tevbe yapma, insanların haklarını iade etme ve hasımlarla helalleşmenin önemini vurgulamaktadır.
7- Haramlardan, mekruhlardan, şüpheli şeylerden kaçınma, güzel ahlak ve iyi hal sahibi olmağa çalışma, daima düzgün niyetlere sahip olma ve güzel hasletleri yapma elzemiyetini belirtmektedir.
8- Vakti çok iyi değerlendirmek gerektiğini, dünün geçtiğini, geri gelmenin mümkün olmadığını, yarının idrak edileceğinin şüpheli olduğunu, erişilse bile nerede harcanacağını bilmediğini, onun için bu günün çok iyi değerlendirilmesini, boş, lüzumsuz söz ve işlerle zayi edilmemesini, her gün, geçen güne nispetle ilerleme kaydedilmesini tavsiye etmektedir.
9- Nefsin kötü arzularına kapılmamak icabettiğini, Rabbinin verdiği nimetleri düşünerek ona şükür etmeğe ve onu razı etmeğe çalışmak lazım geldiğini söylemektedir.
10- Dünya da rahat yaşamak, ahirette de ebedi saadete kavuşmak için, insanların en üstünü, en yükseği Peygamber Efendimizi örnek almağı, onun dillere destan yüksek ahlakına uymayı ehemmiyetle tavsiye etmektedir. (Devam edecek)