Yeni Kule ve Kalenderhane Camileri

Fatih’in Ayasofya Cami Vakfiyesi 8. Bölüm

Kalenderhane Mevlevihanesi Vakıf Şartnamesi

Yeni Kule ve Kalenderhane Camileri Vakıf Şartnamesi

Vâkıfın diğer şartı: -Allah gölgesini daim buyursun- adı geçen caminin şartları aynen Şeyh Vefa Zade hazretleri öldükten sonra –Allah ömrünü uzun eylesin- bundan önce geçen Galata Camiinin şartları gibi hiçbir değişim yapılmaksızın geçerlidir.

Vâkıfın diğer şartı: Yeni Kule Camiine aynı zamanda imamlık vazifesini de icra edecek bir hatip atanacaktır. Ücreti altı dirhemdir. Yine bu camiye bir de beş vakit ezan okuyacak bir müezzin atanacak ve ücreti üç dirhem olacaktır. Bir de temizlik işleri için kayyım atanarak günlük bir dirhem verilecektir. Lamba yağı ve hasır için ise günlük bir dirhem ayrılacaktır.

Vâkıfın diğer şartı: -Allah gölgesini yoksullar üzerinde daim, şansını saadetle kaim buyursun- Kalenderhane demekle şereflenen Mevlevihane’de, ilim ve takva sahibi, dindar, seyrüsülük usulünü bilen, nefis terbiyesi için riyazet ve çaba harcayan, zenginlerin kapısından uzak, istemekten kaçınan ve Kalender haneden hiç ayrılmayan, seccadesine bağlı bir şeyh bulunacaktır. Bu zata günlük on dirhem ödenecektir.

Vakfın durumunu gözetleyen bir nâzır görevli olacak ve onlarca komşunun durumunu ve misafirlere yapılan hizmetleri gözetleyecektir. Bu nâzıra da günlük beş dirhem verilecektir.

Bu Kalenderhane camiinde bir hafız bulunacak ve Cuma günleri yoksullarla sohbet sırasında mesnevi okumalarından ve Sema’dan sonra yüce Kur’an’dan aşr-i şerif okuyacaktır. Bu zata günlük bir dirhem verilecektir.

Kalenderhanede* güzel sesli iki kişi bulunacak ve yapılan bütün meclislerde şiir ve benzeri güzel şeyler okuyacaklardır. Bunlara da günlük birer dirhem verilecektir.

Kalenderhanede dört mutrib / saz ekibi yer alacak ve Cuma namazları sonrasında adet üzere icra edilen ayinlerde gerektiği gibi vazifelerini yapacaklardır. Günlük ücretleri sekizer dirhemdir.

Yemek ihtiyaçları için günlük kırk, gelip gidenler için günlük 15 dirhem tahsis edilmiştir.

İstanbul’da yerleşik yetimler için bu vakfın dörtte birinden her gün yüz dirhem ayrılacaktır. Böylece ayda üç bin dirhem birikecektir. Vâkıfın şartı kız erkek her yetime günlük yarım dirhem verilmesidir. Bu yetimlerin ana babalarının olmaması da şarttır.

Yetimlerin bakımı ve korunmasıyla vazifeli kişi İstanbul kadısı aracılığıyla ve kentin sicil kayıtlarına nazaran ana – baba ile alakalarının kesildiğini kanıtlamakla görevlidir. ?

Vâkıfın diğer şartı: Bedesten çarşısı için dört, sağlam, mazbut, dindar ve güçlü kişi görevlendirilecek, bunlar bedestende yatıp kalkacaklar ve çarşıyı ve içindeki ticari malları koruyacaklardır. Bunların günlükleri iki dirhemdir.

Vâkıfın diğer şartı: - Cihanın diğer memleketleri kendisine bağlılıkta sürekli kalsın, gökteki melekler de kendisine hazır bir ordu olsun- adı geçen bu camiler ve bunlara yapılacak yazılı masrafları denetleyecek güvenilir, mazbut, dindar, yetenekli, becerikli ve istikamet sahibi bir Nâzır bulunacaktır.

Bu Nâzır; vakfa gelir getiren İstanbul dâhilindeki evlerin, dükkânların ve diğer akarların kiralarını ve kiralanmalarını takip edecektir. Vakfa gelir getiren İstanbul dâhilindeki evlerin, dükkânların tamir ve bakımlarına nezaret edecektir. Alacak – borç ilişkilerini titizlikle izleyecek, varidat toplayanları yakından takip edecektir. Her alanda itinalı bir muhasebe yürütecektir. Katkı sunma ve harcama sahasında ilmi yeterliliği olacak, vakıf gayr-i menkullerini icarını ödeyebilecek mali kaynağı bulunanlara kiraya verecektir. Haraba yüz tutmadan önce vakıf gayrimenkullerine gerekli bakım ve tamiri yaptıracaktır.

Kusurdan kaçınacak, dükkânları başıboş bırakmayacaktır. Kiralamaları açık artırmayla yapacak ve en yüksek ücreti verene kiralayacaktır. Kira müddeti bir veya iki sene olacak, aşırı talep durumunda güvenilir bir kişinin kefaletiyle akit yapacaktır. Tartışmaya meydan vermemek için bir saat bile ertelemeyecektir. Bütün işlemleri ayrıntılarıyla deftere kaydedecektir.

Ayrıca Nâzırın yanında bir de sekreter bulunacak ve vakıf işlemlerini, gayrimenkullerin durumlarını, girdisi - çıktısını Nâzırın marifetiyle teamüllere uygun olarak yazacaktır. Kayıt defterinden vakıfların hiçbir geliri ve hiçbir gideri az olsun çok olsun dışarıda kalmayacaktır. Her ayın ve her senenin defteri Nâzırın mührüyle, padişahın yüce divan muhasebesine arz edilmek üzere muhafaza altında olacaktır.

* İstanbul'un fethinden sonra ilk Mevlevihane, Fatih Sultan Mehmed'in camiye çevirdiği Kalenderhane Camii (Akataleptos Manastır Kilisesi)

(Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi TKGM-d-02147-0001 / 0141/ 13-14)