Vakıf Çalışanları
Mükremin Kızılca
Fatih’in Ayasofya Cami Vakfiyesi 9. Bölüm
Vakıf Gelirlerinin Toplanması ve Vakıf Çalışanları
Mütevellilik Hukuku ve İşçi Çavuşları
Vâkıfın diğer şartı: vakfın varidatını tahsil için on sekiz vergi memuru bulunacak, beşi buradaki yayla ve köylerde görev alacak ki bunların görev yerleri şöyle taksim edilecektir:
Biri Silivri kasabasında ve civarında, ikincisi Ereğli ve çevresinde, üçüncüsü Larodos ve Banatos dolaylarında, dördüncüsü Vize (Kırklareli) nahiyesi köyleri, beşincisi de İskeblos, Bedre ve Ergülüce olarak anılan üç köydür.
Vize ve civarında bulunan ve Sultan Vakfiyesi diye bilinen pirinç ekim alanlarının tamamından bu memur sorumludur.
Geri kalan vergi tahsildarlarından on üçü ise İstanbul merkez ve Galata Kasabasındaki dükkân, ev ve hamamların vergilerini tahsil edeceklerdir.
Biri hamamlar, biri Boza Hane olarak bilinen dükkânlar, biri Baş hane olarak bilinen dükkânlar ve evler, ikisi bedesten ve bağlı yerler, biri Tahtakale ve bağlı yerler, biri Sultan Pazarı ve Silah, derici ve benzeri dükkânlar ve bağlı yerler, biri Dikili Taş eki diye malum dükkânlar ve benzer yerler, ikisi İstanbul merkezde verilmiş olan mukataa (Devletin vergilerini toplaması için ücretle tuttuğu adama verilen alanlar) evleri, biri Galata Kasabasındaki mukataa evleri ve buna tabi yerlerin vergilerini toplamakla vazifelidirler.
Son ikisi ise tamir ve inşaat malzemelerinin depolarını korumakla görevlidirler. Bunlar ayrıca her gün binaların başında duracaklar, tüccarları gözetleyecekler ve çalışmalar esnasında duyulan ihtiyaçları tespit edeceklerdir.
İnşaat ve tamir sırasında ihtiyaç duyulan alet ve malzemeyi derhal hazır edeceklerdir. Vakıf gayrimenkullerinin bakım, onarım ve inşası sırasında ihtiyaç duyulan malzeme varsa depodan temin edilecek, yoksa aldanmadan değerinde ehlinden Nâzır denetiminde satın alınacaktır.
Vakıflar için alım satım işi son derece önemli bir iş olup Nâzır ve Sekreterinin gafil olmaması lazımdır.
Vakıf gayrimenkullerinin bakım, onarım ve inşası için işin uzmanı on kişi görevli olacaktır. Bunlar, suyollarının inşa ve bakımı, hamam dolaplarının imali, imaret alt yapılarının tanzimi, kemer yapımı ve damlı, çatılı ve çatısız binaların ihtiyaç duyduğu şeylerden anlayacaklardır.
Bu on kişiden birisi ihtiyaç halinde yüksek kubbelere esbert? işiyle görevli olacak, birisi vakfa ait havuzlar ve pınarlardaki suyun akışını ve dağıtımını tanzim edecektir. Biri hamamlara ait dolapların bakımı ve alakalı işlerden sorumludur.
Diğer yedisi ise dükkânlara, hamamlara, hanlara ve evlere su dağıtımını yürüteceklerdir.
Bunların her biri çalışkan, cevval, uyanık, mazbut, dindar, ahlaklı, işine hâkim ve istikamet sahibi iyi insanlardan seçilecektir.
Her gün işlerine nezaret edeceklerdir. Eğer suyollarında bir çatlak görürlerse derhal tahribata yol açmaması için geceden düzeltecektir. Eğer gözetlemek bir günlük çalışmayla sonuç verirse bunu yapacaklar ve artı bir ücret talep etmeyeceklerdir. Ancak iki veya daha fazla gün sürerse o günlerde çalıştıkları kadar ücreti emsali gibi alacaklardır.
İşçilerin başına emin, cevval, uyanık, mazbut, dindar, ahlaklı, işine hâkim ve istikamet sahibi iyi insanlardan dört kişi atanacaktır. İşçilere söz dinleten, onlarca sevilen ve teşvik edici olmalıdırlar.
İşçilerde görülecek tembellik, ağırdan alma, hata ve uyuşukluklar için önce nasihat edecekler, nasihat faydasız olursa gerektiği şekilde yola getirerek işleri hızlandırmalarını sağlayacaklardır.
Bu dört kişiye günlük dörder dirhem tahsis edilmiştir.
Vâkıf Sultan – Bilgiler kendisine atfedilsin, iyilikler ona sarf edilsin, vakfın mütevelliliğini yüce ruhu bedeniyle beraber oldukça kendisine hasretti. Allah cc hayatı boyunca ruhunu ferah tutsun, onu bütün afet ve belalardan korusun. Tevliyet görevini dilediği gibi yapar, isterse görevlileri azaltır, isterse artırır, hangisini hoş görürse onu yapar. Vazifesini yaptıktan, hakka elini verdikten sonra doğu ve batı sultanlarının kesiştiği noktalara gücü ve gölgesi yayılsın. İyilikleri ve ihsanları bütün insanlara ulaşsın- Kendisinden sonra tevliyet vazifesinin erkek çocuklarının en iyisine, onların da erkek çocuklarının en iyisine soyları devam ettikçe nesilden nesile, kuşaktan kuşağa intikal etmesini şart koymuştur.
(Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi TKGM-d-02147-0001 / 0141/ 15-16)
Gelecek Cuma 10. Bölüm: Vakıf Mütevelli Heyeti
