Konya'daki Karamanoğulları Eserlerinden Burhaneddin Fakih Dede Türbesi ve Kitabesi
Mükremin Kızılca
On iki Kasım 2023 günü Türkçe - Edebiyat öğretmeni yeğenim Sayın H. Hilmi Kızılca ile Konya eski garajda şimdi terminal yapılan alanın içinde kalan Fakih Dede türbesini ziyaret ettik.
Karamanoğulları Devleti kitabımızın “Karamanoğulları Kitabeleri” bölümü için türbenin enfes Arapça kitabesini çözümlemek için buradaydık.
Bu türbe ve kitabe hakkında yaptığım araştırma sırasında ünlü tarihçimiz üstat İbrahim Hakkı Konyalı merhumun yazıtı tam olarak okuduğuna şahit oldum.
Fakih Dede türbesi kitabesinin Arapça aslını metne çevirdikten sonra transkript ve Türkçesiyle beraber şöyledir:
Arapça aslı:
هذه تربة الشيخ العالم العامل العارف المحقق بدقائق العوارف والمعارف المتوجه جهة الله بالقالب والقلب المنفرد فى زمانه بالتوفيق والوهب امير البدلاء والمجزوبين رئيس النجباء والمسلوبين برهان الملة والدين فقيه پاشا بن عيسى قد اندرج يوم الاثنين فى اواسط ربيع الاول سنة ستين وثمانمئة
Harf çevirisi:
Hâzihi türtbetü’ş-Şeyhi’l-âlimi’l-âmili’l-ârifi’l-muhakkıkı bidekâikı’l-avârifi vel’meârifi el-müteveccihi cihetellahi bil’kâlibi vel’kalbi el-münferidi fi zemanihi bit’tevfîkı vel’vehbi emîri’l-büdelâi vel’meczûbîne reîsi’n-nücebâi vel’meslûbîne burhâni’l-milleti ved’dini Fakih Paşa bin İsa kad ündürice yevme’l-isneyni fi evâsitı rebîi’l-evveli sene sittîne ve semâne miete. 860 / 1456
Türkçeye çevirisi:
Bu yapı: bilgin, bilgisiyle amel eden, irfan sahibi, bütün marifetlerin tamamına iyice vukufu olan, gönlüyle de bedeniyle de Allaha yönelen, Allah’ın inayeti ve başarısı ile zamanının teki olan, abdalların ve meczupların başı, yok olan necip kişilerin reisi, dinin ve milletin delili, İsa oğlu Şeyh Burhaneddin Fakih Paşanın türbesidir. 860 senesi Rebiyülevvel ayı ortalarında Salı günü bu türbe içine defnedilmiştir. 1456
Bu kitabedeki unvana göre Fakih dede: her bakımdan ilim ve tasavvuf erbabı bir zattır. Babası İsa olup Fakih Paşa olarak bilinmektedir. Bütün ilim dallarında zamanının parmakla gösterilen kişisidir.
“Karamanoğlu İshak Bey zamanında inşa edilen türbenin kitabesinde çoğu şeyhlerin ve din adamlarının türbe kitabelerindeki gibi sultan adları anılmamıştır.” Diyen Konyalı İbrahim Hakkı merhum da “vel’meslûbîne” kelimesinin çevirisini vermemiştir.
“Reisi’n-nücebâi vel’meslûbîne” neciplerin ve meslupların reisi, cümlesi şu şekilde anlam kazanabilir: üstün nitelikli ve yerlerinden edilmiş kişilerin reisi, burada yerlerinden edilmenin, ruhları alınarak yurt değiştirmek manasına gelmesi en güçlü ihtimaldir.
Şeyh Fakih Dede merhum buraya bir gurupla yerlerinden alınıp getirilmiş olabilirler, ya da Konya’dan başka bir yere alınmaları söz konusu olabilir.
Merhum İbrahim Hakkı Konyalı içerideki tek sandukanın mermer kitabesini de şu şekilde okumuştur:
يا الله يا محمد قال النبى عليه السلام المومنون لا يموتون بل ينقلون من دار لى دار
Ya Allah Ya Muhammed Kâle’n-nebiyyü aleyhisselam: el-müminûne lâ yemûtûne bel yenkulûne min dârin ilâ dârin
Türkçe çevirisi: Peygamber aleyhisselam buyurdular ki: müminler ölmezler, sadece bir odadan diğer odaya geçerler ve göçerler.
Kitabelere bakarsak Fakih Dede diye bir tabir yer almıyor. İsa oğlu Şeyh Burhaneddin Fakih Paşa nasıl dede oldu incelenebilir. Şeyh kelimesinin Türkçedeki anlaşılması olabilir mi?
