Konya Ana Sözleri ve Deyimleri

Yirmi beş yıl Konya merkez ve köylerinde hanımlara yönelik giyim – kuşam ve manifatura dalında pazarlama yaptım.

Bu esnada kadınlarımızın dilinden dökülen yüzlerce yerel deyim ve ana sözlerini toplayarak bir araya getirdim. Bunu kitaplaştırarak ileriki tarihlerde Allah sağlık ve imkân verirse bastırabileceğimi düşünüyorum.

Değerli okuyucularım, Ana Sözleri ve Deyimlerinden bazılarını burada sizlerle paylaşmak istedim bugünkü yazımda.

İşte alışverişte sıkça kullanılan dört Ana Sözü:

1- Gız Gözü Gızaranda

Bu sözde üç G’yi ustaca bir araya getiren kadınlarımız daha üç yaşından evleninceye kadar kız çocuklarının giyim kuşam seçimi sırasında yaptıkları bir tercihten bahsediyorlar.

O tercih kadınlarımızın genelde al tonlu renklere olan meylidir.  Hatta bu konuda “Kırmızı Olsun Beş Fazla Olsun” deyimi de sık sık telaffuz edilen bir sözdür.

Arabamızın arka kapılarını açıyorum, analar, bacılar, gelinler, kızlar sıra sıra geliyorlar ve son çıkan giysi türlerine bakmaya başlıyorlar.

Onların baktıkları bluz, etek, gömlek, bebe takımı, bohça, peçete, çeyiz ve benzerleridir.

Analardan birisinin “ged gızım abana da çığır da bi de o baksın alacağı varsa” demesi üzerine evdeki kız çocuğu gelir, ona beğen bakalım dendiğinde o hemen kırmızı veya pembe renkli bir parçayı göstererek onu indirtir. İşte o zaman o söz söylenir: gız gözü gızaranda.

Eğer anasının gözü kızının beğendiğini tutmadıysa başlar vazgeçirme numaralarına. Yaşınla bağdaşmaz, şu yandaki sana daha iyi uyar, şu renk seni açar gibi cümleler kurunca kız hemen oracıktan uzaklaşır. Sonra onu tekrar getirmek için harekete geçilir ancak beğendiği ilk parçadan vazgeçiremezler.

Oysa kadın cinsi olarak yaşlı, genç, çocuk, büyük, bütün kadınların tercihi de aynıdır: pembe, kızıl, kırmızı, gülkurusu, şeftali tüyü, vişneçürüğü, narçiçeği ve benzerleri.

2- Göv Bahası

Bildiğiniz gibi Konya civarında sonradan yerleşen köylerle daha eski yerleşik köyler arasında bir dil sentezi oluşmuş ve Konya’ya has bir lehçe meydana gelmiştir. Göv Bahası ne demek bilirsiniz mutlaka, gökyüzü kadar pahalı yani fiyatı yükseklerde, gökler kadar yukarılarda manasına geliyor. Eğer bir kadın bu lafı söylerse artık ona o malı satmanız çok zordur.

3- Kiminin Devesi Kiminin Duvası

Konya’mıza has bir deyimdir ki halkın farklı bir pazarlık şeklini yansıtmaktadır. Bir malı satın alacağında bu çok pahalı, biraz indirim yap, demek yerine bizim duamızı almak için karsız veya az karla ver, denmek isteniyor ve zenginler deve gibi kazandırabilse de bizlerin de duası çok önemlidir, demeye getirirler.

Bu pazarlık şekli genelde başkaları için alını verilen bir eşyada daha sıkça kullanılmaktadır. Bu durumda indirim başkası adına istenir. Bu bazen kendisi de alacak olsa başkası adres gösterilerek yapılabilen bir davranıştır.

4- Doğmadık Oğlana Don Biçmek

Pazarlama arabamızın önüne dizilen çok sevdiğim Anadolu halkının dünyada eşi olmayan Anadolu hanımları bazen hamile gelinlerine hediye almaya başlarlar.

Bebeğin cinsiyeti belli olmasa da böyle durumlarda oğlan çocuğu renk ve desenleri tercih edilmektedir. Çünkü içgüdümüzde yer eden doğal bir talep vardır: ilk çocuğun oğlan olması istenir. İşte bu sırada diğer bir kadın biraz da şaka yollu müdahale ederek “Doğmadık Oğlana Don Biçmek” deyimini söyleyerek ortalığa renk katar.

Kurban olurum Anadolu’m sana, kurban olurum Anadolu kadını ve insanı sana, senin insanlığına ve iyi niyetine.

Lanet okuyorum biz güzelim Anadolu halkının arasına nifak sokmaya çalışanlara.