Ayasofya Camii ve İmaretinde Vazifeler

Fatih’in Ayasofya Cami Vakfiyesi 6. Bölüm

Vakfiye sahibinin Ayasofya Camii için şartnamesi

Ayasofya Vakıfları Genel Müdürü ve Görevi

Ayasofya Vakıfları Genel Sekreteri ve Muhasebecisi Görevi

Her gün için imaret mutfağına altı kile şurbac için pirinç, 1. Kalite kaynamış buğdaydan altı kile bulgur, günlük yarım kile nohut ayrılacaktır. Ayda bir müdd ve üç kile tuz tahsis edilmiştir.

Ramazan ayının her gecesi, her Cuma gecesi ve her bayram gecesi için kırk iki okka …  tayin edilmiştir?

Ramazan ayının her gecesi, her Cuma gecesi ve her bayram gecesi için atmış iki okka taze, 1. Kalite tereyağı tayin edilmiştir.

Ramazan ayının her gecesi, her Cuma ve bayram günleri için kırk iki dirhem safran tayin edilmiştir.

Muhtaçlara yapılan zirbaç yemeğinde kullanmak üzere badem, üzüm, kuş üzümü ve benzeri malzemeler gözlemci ve aşçının kısıtlamaya gitmeksizin göz kararı miktarında ayrılacaktır.

Bakliyat için günlük sekiz dirhem ayrılacaktır.

Bu vakfiyede adı geçen ölçü birimlerinden Müdd, kile ve okkada Kostantıniyye Şehri müddü, okkası ve kilesi esas alınacaktır.

Yıllık misafir ziyafetleri ve bal için on beş bin dirhem ayrılacaktır.

Vakfiye sahibi bütün adı geçen bu malzemelerin miktarlarında kısıtlamaya gidilmemesini, bu miktarların üzerine de çıkılmamasını şart koştu. Eğe bu miktarlardan artarsa ihtiyaca göre korunmasını da şart koşmuştur.

Vakfiye sahibi – Allah mülk ve saltanatını ebedi eylesin- Bu vakfiyede geçen Yeni Cami, İmaret-i Âmire, Daru’ş-şifa (Hastane) ve Kütüphane ile bunlarla alakalı müştemilat için genel bir Gözlemci / Bakıcı atanmasını şart koştu. Bu gözlemci ve genel müdür iffetli, emanete riayet eden, diyanet sahibi olmalıdır.

Bu gözlemci ve genel müdürün vazifesi;

1- Ayasofya’ya dâhil vakıfların bakımını ve tamirini yapmak, …

2- Vakıflara ait tarlalardan kalkan hasadı kontrol etmek

3- Tayin edilen görevleri ait olduğu kişilere iletmek

4- Giren – çıkan her şeyin nicelik ve niteliğini bilmek

5- Vakfiyeye ait hüccetleri ve belgeleri yenilemek

6- Anlatıldığı surette vakıfları ebedîliği ilkesi ve bununla alakalı konularda mesai harcamak. Gözetmen -  genel müdürün günlüğü elli dirhemdir.

Vakfiye sahibi Yeni Ayasofya vakıflarına bir de güvenilir, dindar, bilgili ve tecrübeli sekreter tayin etmiştir. Ayasofya cami ve diğer vakıflarının defterlerinin muhasebesini tutacaktır. Bu vakıfların günlüklerini kaydedecek, bu günlüklerde (ruznamçe) altı günün olayları ve giren çıkanı bütün detaylarıyla yer alacaktır.

Her yılın defteri yazıcının mührüyle mühürlenerek genel müdürün nezaretinde bir keseye konacaktır. Bu muhasebeci - sekreter de günlük on dirhem alacaktır.

Gözetmen Müdürün kontrolündeki Ayasofya Vakıflarına ait tarlalardan çıkan mahsuller adı geçen harcamalara yetmeyecek olursa eksiğini Ayasofya Vakıfları genel müdüründen temin edecektir. Aldıklarının miktarını ve harcadığı yerleri de deftere kaydedecektir.

Vakfiye sahibi – Allah mülk ve saltanatını ebedi eylesin- Ayasofya Camii için şartnamesi:

1- Ayasofya Camiinin salih, ilim sahibi hatibi olacaktır. Her Cuma günü Hanif İslam dinine ve İslam Şeriatına aykırı olmayan hitabet ve imamet icra edecektir. Hatibe her Cuma günü için 15 dirhem tayin edilmiştir.

2- Hatipten ayrı bir salih, mazbut, âlim, imamlarda aranan bütün şartları haiz bir kişi de imam olarak günde beş vakit namazları cemaatle kıldıracaktır. İmama da günlük 15 dirhem verilecektir.

3- Ayasofya Camiinde görevli devamlı Kur’an okuyan hafızlara başkanlık edecek bir kişi bulunacak, günlük altı dirhem alacaktır. Bu zat hafızlıkta çok ileri derecede bulunacak, kıraat ilmine de vâkıf olacaktır.

4- Kur’an’ı en iyi şekilde tecvitle ezberlemiş dokuz hafız bulunacak Kur’an’a bakmadan ezberden okuyacaklardır. Tayinleri günlük kişi başı beş dirhemdir.

5- Ayasofya Camiinde, doğruluk ve dürüstlükle tanınan yirmi salih kişi de her gün Kur’an’ın otuzda biri olan birer cüzü orada mevcut Kur’an-ı kerimlerden öğle namazından sonra okuyacaklardır. Bu yirmi kişinin her birine günlük iki dirhem ödenecektir.

6- Ayasofya Camiinde on dört kişi her öğle namazından sonra vâkıfın – Allah memleketini daim kılsın- ve geçmiş bütün büyük dedelerinin – Allah ahirette Darusselamdaki derecelerini yüceltsin- ruhu için tehlil / kelime-i tevhit okuyacaklardır. Bu 14 kişi aralarından birisini başkan seçeceklerdir. Her birine günlük ikişer, başkana ise üç dirhem ödenecektir.

7- Ayasofya Camiinde salih ve vakit bilgisiyle donanmış Altı kişi günde beş defa ezan-ı Muhammedî nöbetleşe okumak üzere vazifelendirilmiştir. Günlükleri beşer dirhemdir.

8- Bir adam da Muarrif olarak her Cuma Muarriflerin vazifesini yapacaktır. Muarrif: Cuma günleri adet üzere cami mahfilinde, Allah’a hamd ü sena ve resulüne salavattan sonra vakıf sahibine –Allah memleketini daim kılsın-  dua, mümin erkek ve mümine kadınlara da istiğfarda bulunacaktır. Cuma günleri için Muarrife altı dirhem tayin edilmiştir.

Gelecek Cuma 7. Bölüm Zeyrek ve Galata Camileri  Şartnamesi.

(Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi TKGM-d-02147-0001 / 0141 / s.9 ,10)