Eski Avrupa hayvanları yargılarken, Türkler mezara defnediyorlardı?
Mehmet Kaçar
On sekizinci yüzyılın sonlarına kadar Avrupa’nın her tarafında rastlanan idam şekilleri şöyle sıralanabilir:
a-İnsanları diri diri yakmak, b-Dörde bölmek, c-Çarka bağlayıp ezmek, d-Kazıklamak, e-Duvara gömmek, f-Suda boğmak, g-Diri diri toprağa gömmek, ğ-Karın deşmek, h-Kaynar suya atamak, ı-Kızgın yağda pişirmek, i-Deri yüzmek, j-Ata bağlayıp yerlerde sürümek, k-Lütfen ve merhameten darağacında ipe çekmekle yetinmek.
El, dil, burun ve kulak kesmek veyahut gözlere mil çekmek gibi şeyler hafif cezalardandır.
b-Eski Avrupa’da asılarak idam edilenlerin cesetleri gömülmeyip olduğu yerde çürümeye bırakılırdı. İşte bundan dolayı on altıncı yüzyılda Almanya’da asılan bir mahkumun cesedini gece karanlığında dar ağacından alıp gömmüş olan iki kardeş yakalanıp mahkemeye verilmiş ve hakimin kararıyla her ikisinin de gözleri oyulmuştur.
c- On sekizinci yüzyılın başında asker kaçaklarının burunları ile kulaklarının kesilmesi hakkında Prusya Hükümeti bir kanun yayınlamıştır.
d-On beşinci yüzyılın sonlarına kadar Avrupa’da her on idam mahkumundan biri, cellat payı sayılırdı. Cellatlar istediği taktirde o seçmiş oldukları o mutlu mahkumu para karşılığında serbest bırakmak hakkına sahipti.
e-Eski Avrupa’da yalnızca insanlar değil, hayvanlarda mahkemeye verilip muhakeme edilirlerdi. Mesela, tarla faresi, çekirge ve mayıs böceği gibi zararlı hayvanlar psikoposların gösterdikleri lüzum üzerine ruhani mahkemelere verilirlerdi.
Her hayvan yahut böceğe bir avukat tayin edilir ve her türlü hukuki tören ve usulüne tamamen uyularak gayet ciddi bir duruşma yapılırdı.
Netice olarak, mahkemenin suçlu bulduğu hayvanlar hakkında aforoz kararı verilir ve ancak işte bu karar üzerine çekirge veya fare mücadelesi başlatılabilirdi.
Hıristiyan-Avrupa’nın medeniyet tarihi işte böyle bir tarihtir.
Osmanlılarda hayvan hakları, Bursa’da laklakaneyi guraba hastanesi kurulmuş olup yaralı ve hasta göçmen kuşlara hizmet verilirdi.
Dünyada hayvan hakları ilk defa Osmanlılar zamanında düzenlenmiştir. Osmanlılarda sokak hayvanlarına bakanlar Mancacı adı ile anılmışlardır.
Osmanlılarda hayvan haklarının temeli Sultan II. Bayezid zamanında atılmıştır.
Mesela hayvan hakları kanunnamesi 58. Maddesinde: “Ayağı yaramaz beygiri işletmeyeler.At, eşek ve katır ayağını gözeteler ve semerin göreler. Ağır yük vurmayalar. Çünkü dilsiz canavardırlar. Hamallar ağır yük vurmayalar. Makul olalar.
Hayvan haklarına yönelik ilk kapsamlı düzenleme Sultan III. Murad zamanında 1587 yılında yapılmıştır.
Eski Türkler, hayvanlara karşı en fazla sevgi ve şefkat göstermekle şöhret bulmuşlardır ve hatta bu şöhretleri pek çok batı kaynaklarında da yer almıştır.
Dünyada hayvanların en çok mutlu oldukları ve insanlık haklarına mukabil, hayvanlık haklarına bile nail oldukları memleket Osmanlı İmparatorluğudur. Hem kuşlar için, hem yeryüzü hayvanları için yalnız besi yerleri değil, hastaneler bile yapılmış ve birçok vakıflar bile kurulmuştur. Hatta hayvanlar için mezarlıklar bile vardır.
Bugün bunlara ait bir iki mezar taşından başka bir şey kalmamıştır. Mesela Türk Tarih Encümeni Mecmuasının 1 Mayıs 1341 tarihli nüshasının 196-199 uncu sayfalarında Halil Ethem Bey’in böyle bir mezar taşına ait kitabesi başlığını taşıyan bir makalede konu kahramanı at, ikinci Sultan Osman’ın, yani Genç Osman’ın, sesli kır adındaki atıdır. Bu atın ölümü üzerine büyük bir üzüntü duyulduğu, anlaşılan bu atın mezar kitabesi de manzumdur ve işte şöyle bir kıt’a şeklindedir:
Zıll-i Hak Hazret-i Osman han’ın
Sesli Kır nam atı öğülmüştür
Emr-i Yezdan ile mevt erişecek
Sesli Kır’ın bu kitabede bahis edilen Makam-ı Üsküdar tarafındaki, Kavak Sarayı’nın bahçesinde gösterilir. Yine aynı makalenin son bölümünde de Karaca Ahmet mezarlığında altı adet mermer sütun üzerine müstenid kubbeli bir türbe bulunduğundan ve atlar mezarlığı denilen bu nefis binanın kitabesi kalmadığından bahis edilmektedir. Herhalde bu bahtiyar hayvanlar bir çok insanlardan daha çok rahmete layık görülmüşlerdir. Selâmetle!
