Ekonomist Değilim
Ahmet Turan
Ekonomist değilim.
Sadece yıllardır yaptığım gazetecilik mesleğinin verdiği sorumluluk içerisinde ekonomi ile ilgili bilgileri almaya ve sizlerle paylaşmaya çalıştım.
Gördüğümüz tek şey ekonomide kalıp bir sistemin olmaması, aşırı oynaklığa ortam hazırlıyor.
Akaryakıt ve ürünlerine 10 kuruş zam gelse piyasaya 50 kuruş artışı sağlayabiliyor.
Zenginin daha zengin, fakirin daha fakir olmasının önünde hiçbir engel yok.
Döviz ve altın karşısında kendi paramızı korumaya çalışan yıl sonunda ekonomik kayba uğruyor.
Adam altın ve döviz alarak parasına para kazandırıyor
Ürüten de, tüketen de şikayetçi.
Aracı iyi kazanıyor
İthalatçılar kazanıyor
Hatta tamirci bile iyi kazanıyor
Bu sistem dar ve sabit gelirliyi eziyor
Bu sistemi yıkmak isteyenler de eziliyor.
Niye böyleyiz diye kendi çapımda bir araştırma yaptım.
1838 yılında İngiltere ile yapılan Balta Limanı antlaşması yine dikkatimi çekti.
Taaa o yıllardan, günümüz ekonomisine bile darbe için temel atmışlar.
İç piyasayı koruyan Yedi-vahid yani tekel sistemi kaldırılmış
İç ticarete İngilizlerin de katılabilecek olması öngörülmüş
İngiliz vatandaşları Osmanlı ürünlerini ihraç etme hakkına sahip olmuş
Britanyalılarla olan transit ticaretten alınan resmi vergi kaldırılmış
İngiliz gemileriyle gelen İngiliz ürünleri bir defaya mahsus gümrük vergisi ödeyebilme hakkına sahip olmuş
Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde ticaret yapan İngilizler, Osmanlı vatandaşlarından bile daha az vergi ödeyecek imkana kavuşmuşlar
Büyük Britanya gemileriyle gelen Britanya malları için bir defa gümrük ödendikten sonra, mallar alıcı tarafından nereye götürülürse götürülsün bir daha gümrük ödenmeyecek maddesini de eklemişler.
Bu sayede ne mi olmuş
Kapitülasyon sistemi bu antlaşmalar sayesinde sağlamlaşmış
Osmanlı, diğer devletlere borçlanmış
Osmanlı sanayisi büyük bir darbe görmüş
Osmanlı Devleti’nin mali çöküntüsü hızlanmış
Osmanlı ekonomisi olumsuz yönde etkilenmiş
Osmanlı devletinde satılan kaliteli ve ucuz Avrupa malları Osmanlı üretiminin azalmasına sebep olmuş
İşsizlik artmış. Küçük iş yerleri kapatılmış
Esnaf dayanışma kuruluşu olan Loncalar bu gelişmeler nedeni ile eski önemini yitirip kaybetmiş
Osmanlının siyasi ve iktisadi yapısı başka bir boyuta taşınmış
İhracattan alınan vergi artmış, ithalatta gümrük indirimi olmuş. İçerisi yabancı malla dolmuş
“Rusumatı dahiliye” denilen iç gümrük kalkmıştır.
Yerli tüccarlar iç gümrük öderken yabancılar bundan kurtulmuş. Osmanlı devletinin bozuk olan ekonomisi daha da çöküş yaşamış. Britanya vatandaşları Osmanlı Devleti sınırları içinde ticaret yaparken Osmanlı vatandaşlarından bile daha az vergi ödeyecek duruma gelmişti. Örneğin Selanik'ten İstanbul'a mal gönderen Müslüman yerli tüccar devlete transit gümrük vergisi ödediği halde Britanyalı tüccar bu vergiden muaf olmuş ve Müslüman tüccarların bir başka Osmanlı şehrine mal göndermesine, ticaret yapmasına yüksek vergilerden dolayı fiilen imkân kalmamıştı.
1838-1841 yıllarında buna benzer antlaşmalar Fransa, İsveç, Norveç, İspanya, Hollanda, Belçika, Danimarka ve Portekiz'le de imzalandı. Bu antlaşmalar kapitülasyon sistemini sağlamlaştırdı, Osmanlı sanayine büyük bir darbe vurdu. Osmanlı İmparatorluğu'nun diğer devletlere borçlanmasına yol açtı ve mali çöküntüsünü hızlandırdı.
Bu antlaşmayı kim mi hazırlamış.
İngiliz dostu Mustafa Reşit Paşa, İstanbul'un Baltalimanı semtindeki yalısında İngilizlerle birlikte hazırlamış.
16 Ağustos 1838 tarihinde de imzalanmış.
Şurası çok dikkat çekiyor.
Osmanlı İmparatorluğu 1826'dan beri kendi ihtiyaç duyduğu yerli hammaddelerin yabancı tüccarlar tarafından yurt dışına çıkarılmasını önleyen yed-i vahid (tekel) sistemini uygulamaya koymuştu. Bu sistem Büyük Britanya'nın çıkarlarına uygun düşmüyordu ve İngilizler kendilerine Osmanlı topraklarında ayrıcalıklar verilmesi için Osmanlı İmparatorluğu'na baskı yapıyorlardı.
100 yıllık piyasayı irdeleyince, ithalatın önemini şimdi anladınız mı?
