Tarihî Fotoğraflardaki Sille-II

Sille’yle ilgili çok güzel fotoğrafların bulunduğu arşivlerden birisi de Sille’yi Kalkındırma ve Tanıştırma Derneği arşividir. Derneğin arşivindeki fotoğrafların büyük çoğunluğu bayram, düğün, toplantı gibi ortamlarda çekilmiş karelerden oluşuyor. Fotoğraflarda seymenler, sporcular, baranalar, memurlar, hacılar, avcılar, tuğla fabrikaları, çalışan insanlar, musikişinaslar, yerel yöneticiler, öğrenciler, Sille halkı, mezarlıklar, evler, sokaklar, çeşmeler, camiler, kiliseler ve köprüler yer alıyor. Fotoğraflar genellikle Cumhuriyet döneminde çekilmiş. Daha eski tarihli fotoğraflar muhtemelen diğer arşivlerden alınmış. Dernek arşivinde yer alan fotoğrafların çoğunluğunun şahıs fotoğraflarından oluşması aslında iyi bir şey çünkü diğer arşivlerde Sille hakkında mimari yapıların çokça fotoğrafı var fakat Silleli şahısların ne yazık ki pek fazla fotoğrafı yok. 

Arşivdeki en dikkati çekici iki fotoğraftan birisi 1937 tarihini taşıyan Sille’de bir Cumhuriyet Bayramı kutlamaları sırasında çekilmiş bir fotoğraf. Dar bir sokak, sokağın iki tarafında şapkalı insanlar, soldaki bir binan balkonunda etrafı seyreden insanlar. Balkonda büyükçe bir Türk bayrağı asılı. İnsanlar sakin bir şekilde etrafa bakınıyorlar. Arşivde ilgi çeken ikinci fotoğraf 1930’lu yıllarda Sille’de CHP binasının açılışı sırasında çekilmiş. Fotoğrafın ön tarafında bando, geri planda ise devlet erkânı ve partinin ileri gelenleri görülüyor.

Sille fotoğraflarının bulunduğu kurum arşivlerinden birisi de Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi (SÜSAM) arşividir. Şehrimizin en eski ve en zengin fotoğraf arşivlerinden biri olmasına rağmen ne yazık ki arşivde hangi fotoğraflar bulunduğunu bilemiyoruz. Oysa arşivdeki fotoğraf, dia ve negatiflerin çoktan dijital ortama aktarılmış olması gerekirdi. Geçirildiyse de kamuoyuyla paylaşmadıkları için bizim haberimiz yok. Keşke böylesine kıymetli bir arşiv dijitale ortama aktarılıp üniversitenin web sayfasından yayınlanabilseydi. Ama şimdilik böyle bir çalışma yok. Bizim kurumlarda bir âdet var, kimin elinde bir belge ya da fotoğraf varsa sanki devlet sırrıymış gibi saklarlar… Yayınlansa da insanlar faydalansa daha iyi olmaz mı? Sadece SÜSAM değil neredeyse kurumların tamamına yakını aynı tutum içerisinde. Böylesine zengin bir arşivde çok sayıda Sille fotoğrafı da vardır elbette ama fotoğrafların bir dökümü yayınlanmadığı için bu konuda herhangi bir tahminde dahi bulunamıyoruz. 

Selçuklu Belediyesi tarafından yayımlanan albümde de sadece bir tane SÜSAM’dan alınan fotoğraf bulunuyor. Aynı zamanda IRCICA arşivinde de yer alan bu fotoğrafta ilginç bir ayrıntı var. Fotoğraf Çay Camii’nin üst tarafından çekilmiş. Fotoğrafta minaresi de görünen Çay Camii’nin üstü henüz düz toprak damla örtülü. Derenin kuzey tarafındaki evlerin çoğu henüz sağlam olduğuna göre fotoğraf 1900’lü yılların başında çekilmiş olmalı. Fotoğraftaki asıl ayrıntı ise Kayabaşı Mahallesi’ndeki Kavaklı Çeşme’nin arkasında yer alan kilisenin bariz bir şekilde fark edilmesi. Bir avlu içerisinde yer alan kilisenin adını bilemiyoruz ama İbrahim Hakkı Konyalı, “Konya Tarihi” kitabında Kavaklı Çeşme’yi anlatırken bu kiliseden bir cümleyle bahsediyor. Kilisenin bir bölümü kırma çatılı, bir bölümü de düz damlı, apsisi ise doğu tarafta bulunuyor. Avlunun köşesinde bulunan Kavaklı Çeşme de net bir şekilde seçilebiliyor.

Ülkemizdeki en zengin fotoğraf arşivlerinden biri İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi’nde (IRCICA) bulunmaktadır. İçerisinde II. Abdülhamid Fotoğraf Arşivi’nin de bulunduğu merkez, Osmanlı coğrafyasına ait çok kıymetli bir fotoğraf arşivine sahiptir. Dünyadaki yeni gelişmelere ve icatlara ilgisiz kalmayan Sultan II. Abdülhamid fotoğrafa da gerekli önemi göstermiştir. Dönemin en usta fotoğrafçılarını İstanbul’a getirterek ülkenin farklı şehirlerine göndermiş ve fotoğraflar çektirmiştir. Usta fotoğrafçılar tarafından çekilen bu fotoğraflar Yıldız Sarayı’nda muhafaza edilerek günümüze kadar ulaşması sağlanmıştır. Dünyanın en önemli fotoğraf arşivlerinden biri olan bu arşivde Osmanlı sultanlarının aile fotoğraflarının yanı sıra ülkenin dört bir yanına ait abide ve insan fotoğrafları yer alıyor. 

IRCICA kurulduktan sonra farklı kurum ve kişilerden temin edilen tarihî fotoğraflar da arşive dâhil edilmiştir. Son derece kıymetli olan bu arşivde Konya ve Sille’ye ait fotoğraflar da bulunuyor. IRCICA arşivinde biz 14 adet Sille fotoğrafı tespit edebildik. Daha derinlemesine ve uzun süreli bir araştırma yapma imkânı olursa elbette ki bu sayı daha da artabilir. Bu fotoğraflardan 9 tanesi 18 Haziran 1940 tarihinde Süleyman Eşref Balum (1873-1956) tarafından çekilmiştir. Diğerlerine göre daha yeni tarihli olan bu fotoğraflar muhtemelen sonraki yıllarda arşive kazandırılmış olmalı. Merhum Süleyman Eşref Balum’un fotoğrafları çektiği 1940’lı yıllarda fotoğraflardan anlaşıldığı kadarıyla Sille yıkık dökük, perişan bir vaziyettedir. Balum o dönemde sadece Sille’yi değil Halkevi’nin verdiği görev üzerine Konya’daki diğer anıtları da fotoğraflamıştır. 

IRCICA arşivindeki daha eski tarihli olan diğer 4 fotoğrafın ise ne yazık ki kim tarafından çekildiği belli değil. 1900’lü yılların başına ait olan fotoğraflarda Şubaşı Mahallesi, Çay Camii civarı, Kayabaşı Mahallesi, Karataş Camii civarı, Hükümet Caddesi ve Ak Mahalle görülmektedir. 1905 tarihli bir Sille fotoğrafı ise arşive Velid Ebüzziya’dan (1882-1945) geçmiştir. Fotoğraf Velid Ebüzziya’nın kardeşi Talha Ebüzziya tarafından çekilmiştir. Oldukça yüksek bir noktadan çekilen fotoğrafta kuşbakışı olarak Sille görülmektedir.