Kur'an-ı Kerim'de Övülen Bir Meyve-Hurma
Ahmet Kuş
Ramazana has meyvelerden birisi de hurmadır. Başka zaman pek fazla aranmasa da iftar sofralarının baş tacı yiyeceklerinden birisidir. Özellikle oruç açmak için tercih edilir. Orucu hurmayla açmamızdaki en önemli etken elbette ki bu davranışın bir sünnet oluşudur. Selman bin Amir (r.a.) den rivayete göre Peygamberimiz (s.a.v.): “Sizden biriniz oruçlu olduğu zaman hurma ile hurma bulamazsa su ile iftar etsin çünkü su temizleyicidir.” buyurmuşlardır. Yine Enes bin Malik (r.a.) in rivayet ettiği bir başka hadis-i şerife göre Peygamberimiz (s.a.v.): “Akşam namazını kılmadan önce birkaç taze hurma ile eğer taze hurma yoksa kuru hurma ile iftar ederdi; o da bulunmazsa birkaç yudum su yudumlardı.” İşte bu sebeple bizler de orucumuzu varsa hurma ile hurma yoksa su ile açıyoruz. Ayrıca yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim’in 24 ayrı yerinde “hurma” kelimesi geçmektedir. Bu ayet-i kerimelerden bir tanesi olan Enam Suresi’nin 99. ayetinde Cenab-ı Allah şöyle buyurur: “O, gökten su indirendir. İşte biz her çeşit bitkiyi onunla bitirdik. O bitkiden de kendisinde üstüste binmiş taneler bitireceğimiz bir yeşillik; hurmanın tomurcuğundan sarkan salkımlar; üzüm bağları; bir kısmı birbirine benzeyen, bir kısmı da benzemeyen zeytin ve nar bahçeleri meydana getirdik. Meyve verirken ve olgunlaştığı zaman her birinin meyvesine bakın! Kuşkusuz bütün bunlarda inanan bir toplum için ibretler vardır.”
Hurma¸ palmiyegiller familyasından dekoratif yapraklı bir ağaç türüdür. Palmiyeler gibi tropikal¸ ılıman ve çöl ikliminin hüküm sürdüğü coğrafyalarda yetişir. Hurma ağacının boyu 15-30 metreyi bulur. “Ayağı suda¸ tepesi ateşte” diye nitelenen bu ağaç 15º-30º enlemler arasında yetişir. Bir hektara genellikle 200 civarında ağaç dikilir. Hurma ağacı on iki yaşına ulaştığı zaman en verimli dönemini yaşar. Hurma ağacı Güney Cezayir¸ Tunus¸ Mısır¸ Arabistan¸ İran¸ Filistin ve Irak gibi ülkelerde çokça yetişir. Hurma yaklaşık % 72 karbonhidrat içeren çok besleyici bir meyvedir. Sonbaharda toplanan hurmanın iki yüzden fazla çeşidi vardır. Küçük¸ kuru ve az tatlı olan türleri, hurma yetiştiren ülkelerde ekmeğin yerini tutar. Çiğ olarak yendiği gibi pastacılıkta da kullanılır. Pekmez, dondurma, şeker, pasta, reçel, ezme ve şerbet hurmadan üretilen bazı ürünlerdir. Her ne kadar ülkemizde çoğunlukla çiğ olarak tüketilse de bazı ülkelerde kurutularak öğütülen hurmalardan un bile üretilmektedir.
Yüksek besleyici özelliği olan hurma, içerisinde bulundurduğu bakır¸ magnezyum¸ vitamin B6¸ niasin¸ pantotenik asit ve riboflavin sayesinde insan vücuduna birçok fayda sağlar. Lifli bir yapıya sahip olan hurmanın sindirim sistemini düzenleyici ve kabızlığı önleyici bir özelliği de vardır. Hurma, içerisinde bulunan mineraller sayesinde kemikleri güçlendirici bir etkiye sahiptir. Hurma ayrıca alerjilerin etkisini azaltır¸ kilo vermeyi kolaylaştırır¸ kasları geliştirir ve kalp sağlığını korur. Bütün bu faydalarının yanı sıra hurma şeker içerdiği için özellikle şeker hastalarının hurma tüketirken dikkatli olması gerekir.
Yıllar önce sadece hacca ya da umreye gidenlerin hediye olarak getirdikleri hurmanın artık her çeşidi ülkemizde kolaylıkla bulunabiliyor. İthalatın kolaylaşması ve maddî imkânların artmasıyla birlikte hurma da ülkemizde her mevsim satılan bir meyve oldu. Hatta mevsimi geldiği zaman çoğu şehirde yaş hurma bile bulmak mümkün. Hurma işi öylesine ilerledi ki artık sadece hurma satışıyla iştigal eden işyerleri bile açıldı. Mukaddes topraklara hac veya umreye gidenler bile artık hurmayı oradan getirmek yerine ülkemizden almayı tercih ediyorlar. Böylelikle taşıma zahmetinden de kurtuluyorlar.
Hurma cennete özgü ağaçlardan sayıldığı için hurma motifi bazı mekânlarda süsleme unsuru olarak da kullanılmıştır. Örneğin mezar taşlarının ayak taraflarında ve eski çeşmelerde hurma ağacı motifi yer almaktadır. Hurma dalı biçimindeki süslemeler genellikle zafer ve şehitlik sembolü olarak kabul edilir.
