Ekmek İsrafı

Ülkemizin çözüm bekleyen o kadar büyük meseleleri varken niye böyle sıradan bir konuyu yazıyorsunuz? Diyenler olabilir fakat kanaatimizce “ekmek israfı” meselesi de en az önemli kabul ettiğimiz gündem maddeleri kadar üzerinde düşünmemiz gereken bir konudur. Türk milletinin eğitim düzeyi yükselmesine rağmen ekmek israfı her geçen yıl artıyor. Aslında bu işin pek eğitimle de bağlantısı yok gibi… Zira toplumun her kesimi ekmeğe karşı olağanüstü bir saygı duysa da iş ekmek tüketimine gelince saygı bir tarafa bırakılıveriyor. Okuma yazma bilmeyen de ilkokul mezunu da üniversite mezunu da yeri gelince ekmek israfı konusunda aynı davranışı sergilemektedir. Elbette genelleme yanlış olur ama gözlemlerimiz ve istatistikler böyle söylüyor. Yeri gelmişken ekmeğe çok saygılı olan ve hiçbir zaman israf etmeyen duyarlı bir kesimin de olduğunu belirtelim. Üstelik bu kesim de sadece eğitim düzeyiyle filan açıklanamayacak bir kitle… Yani ekmeğe karşı duyarlı olan bu kesim içerisinde her düzeyden ve kültür grubundan insan mevcut.

Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) tarafından açılan ve sadece “ekmek israfı”yla ilgili konuların ele alındığı bir internet sitesi bulunuyor. Ekmek israfına dikkat çekebilmek ve birazcık olsun israfın önüne geçebilmek için kurulan ekmekisrafetme.com adlı sitede konuyla ilgili çok kapsamlı bilgiler yer alıyor. Malumunuzdur ki yaşadığımız çağda internet etki alanı çok yüksek bir haberleşme mecrasıdır. Üstelik internet¸ ülkemizde yaygınlaşmaya başladığı ilk günlerde genellikle sadece meraklı gençler tarafından kullanılan bir alan iken günümüzde köyler de dâhil neredeyse internet bağlantısı olmayan ev kalmamıştır. Bırakınız evleri artık her bireyin olmazsa olmazı haline gelen akıllı telefonlar sayesinde dağda bayırda bile internete bağlanma imkânı var. Durum böyle olunca artık eğitimde de bütün imkânlarıyla internetten faydalanmamız gerekiyor. Dolayısıyla TMO’nun ekmek israfını önlemeye yönelik olarak açtığı internet sitesi çok yerinde ve takdiri hak eden bir girişimdir.

Şimdi sizlere bu internet sitesinden derlediğimiz bazı ilginç bilgileri aktaralım. “Ekmek İsrafını Önleme Kampanyası” bir sosyal sorumluluk projesi olarak 17 Ocak 2013 tarihinde dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından başlatılmıştır. Kampanyanın amacı “israf konusunda toplumsal duyarlılık oluşturulması¸ israfın üretim ve tüketim aşamalarında önlenmesi¸ ekmeğin uygun yöntemlerle muhafazasının sağlanması¸ bayat ve ihtiyaç fazlası ekmeğin yine insan gıdası olarak değerlendirilmesi ve tam buğday ekmeği tüketiminin yaygınlaştırılması”dır. Kampanyanın ana hedefi; ekonomik ve sosyal zararı ciddi boyutlarda olan ekmek israfı konusunda toplumsal duyarlılık yaratmak¸ israfın önlenmesine dair bilinç oluşturmak ve israfın azaltılmasına katkı sağlamaktır. Bu kapsamda ekmeğin; üretici firmalar açısından satılabilecek miktarda üretilmesi¸ yemekhaneler dâhil tüketiciler açısından ihtiyaç duyulduğu kadar satın alınması¸ dilimlenerek servis edilmesi¸ uygun şartlarda muhafaza edilmesi¸ bayatlayan ekmeklerin ise yine insan gıdası olarak çeşitli yöntemlerle değerlendirilmesi hususlarında bilgilendirici ve teşvik edici çalışmalar yürütülmektedir.

Şimdi yine aynı siteden 2013 yılında yapılan bir kamuoyu araştırmasının sonuçlarına ilişkin rakamlara göz atalım. Bu araştırmaya göre ekmek israfının kötü niyetten ziyade “ihmal ve bilgisizlikten” kaynaklandığı ortaya konmuştur. Araştırma sonuçlarına göre; ülkemizde bir günde 1223 ton ekmek israf ediliyor. Bu rakamı yıl olarak hesapladığımızda bir yılda israf edilen miktar 447 bin ton gibi ürkütücü bir rakama tekabül ediyor. Yine bu araştırmaya göre üretilen ekmek miktarının % 5¸4’ü israf ediliyor. Yani üretilen her yüz ekmekten en az 5 tanesi çöpe gidiyor. Bir günde israf edilen 4¸9 milyon adet ekmeğin; 3 milyonu fırınlarda (% 62¸1)¸ 1¸4 milyonu evlerde (% 27¸7)¸ 0¸5 milyonu ise personel ve öğrenci yemekhaneleri ile lokanta ve otellerde (% 10¸2) israf edilmektedir. Bu rakamlar 2013 yılına ait fakat durum şu anda da pek farklı değil… Yeni bir araştırma daha yapılsa rakamlar üç aşağı beş yukarı bunlara yakın bir düzeyde olur. Açıkçası “ekmek israfını” en düşük seviyeye çekebilmek için bu konuyu sürekli gündemde tutmakta büyük fayda var. Nüfusunun tamamına yakını Müslüman olan bir memlekette böylesine yüksek rakamların çıkması üstünde çokça kafa yorulması gereken bir konudur.

Netice olarak sadece ekmek konusunda değil her konuda israfı men eden bir dine mensup olan kişilerin bu konuda duyarsız olmasını anlamak mümkün değil… Burada bayat ekmeklerin nasıl değerlendirileceğini anlatmaya gerek yok diye düşünüyorum çünkü hanımlar bu konuda bayağı mahirdir. Onlar bayat ekmeklerden neler yapılabileceğini gayet iyi bilirler. Aktardığımız rakamlara dikkat ettiyseniz ekmek tüketim aşamasından ziyade üretim aşamasında daha çok israf ediliyor. Yani fırınlar ekmeğin arz talep dengesini ayarlayamıyorlar. Haliyle üretim fazla olunca satılmayan ekmekler de günün sonunda çöpe gidiyor. Bir de şahsi bir gözlemimizi aktaralım. Malum Suriye’de iç savaş başladığı günden bu yana ülkemizde Suriyeli muhacirler de bulunuyor. Bildiğiniz gibi onların tükettiği ekmek bizimkinden biraz daha farklı. Suriyeliler genellikle bizim “yufka” ya da “şebit” olarak adlandırdığımız ekmeği tercih ediyorlar. Ekmek israfı konusunda Suriyeli kardeşlerimizin de bizden kalır bir tarafı yok. Onlar da en az bizim kadar ekmeği israf ediyorlar. Tüketemedikleri yufka ekmekleri çöp kutusu kenarlarına ya da kıyıya köşeye poşetler içerisinde bırakıveriyorlar. Yani onların da bizden pek farkı yok... Son olarak yüce kitabımız Kuran’ı Kerim’de yer alan Araf Suresi 31. ayetin mealini hatırlatarak yazımızı bitirelim; “Ey Âdem oğulları! Her secde edişinizde güzel elbiselerinizi giyin; yeyin¸ için¸ fakat israf etmeyin; çünkü Allah israf edenleri sevmez.”