Başkan Mesut Koçak'tan Kurban Bayramı öncesi hayati uyarılar
Kurban Bayramına sayılı günler kaldı. Peki, Konya'da kurbanlık sıkıntısı var mı, kesimde dikkat edilmesi gereken önemli noktalar neler, kurban eti nasıl muhafaza edilmeli? Konya Veteriner Hekimleri Odası Başkanı Mesut Koçak bu soruların cevabını verdi. Başkan Mesut Koçak'tan Kurban Bayramı öncesi hayati uyarılar.
Konya Veteriner Hekimleri Odası Başkanı Mesut Koçak, Kurban Bayramı öncesi Konya’da kurbanlık sıkıntısı var mı, kesimde dikkat edilmesi gereken önemli noktalar neler, kurban eti nasıl muhafaza edilmeli? soruların cevaplarını verdi.
Başkan Koçak şu ifadelere yer verdi:
“Kurban dini bir terim olarak, Allah’a yaklaşmak ve O’nun rızasına ermek için ibadet maksadıyla, belirli şartları taşıyan hayvanı usulüne uygun olarak kesmeyi ve bu amaçla kesilen hayvanı ifade eder. Kurbanın acı çektirmeden, çevreyi kirletmeden sağlıklı ve hijyenik bir şekilde kesimi, insan sağlığının korunması için önemlidir. Kurban döneminde yaşanan yoğun hayvan hareketleri ve büyük miktarlarda hayvan kesimlerinin yapılması hem hayvan sağlığı hem de halk sağlığı açısından büyük riskler ortaya koymaktadır. Gerekli kontrol ve denetimlerin yapılmaması halinde insan ve hayvan sağlığı açısından büyük tehlikeler ortaya çıkabilmektedir. Her yıl olduğu gibi bu yılda Kurban Bayramı öncesi Konya Veteriner Hekimleri Odası olarak yetkililere, hayvan sahiplerine ve kurban kesecek vatandaşlarımıza; kurbanlıkların nakli, seçimi, kesim sırasında ve kesim sonrasında insan ve hayvan sağlığı açısından dikkat etmeleri gereken hususlar, çevrenin kirletilmemesi ve hayvan refahı konusunda alınması gereken tedbirler ve etlerin muhafazası konularında gerekli bilgileri halkımızla paylaşmanın yararlı olacağı kanaatindeyiz.
Son yıllardaki kurban satışları göz önüne alındığında, 2023 yılında da geçen yıla yakın bir oranla 840 bin büyükbaş ve 2 milyon 600 bin küçükbaş olmak üzere toplam 3 milyon 440 bin kesim yapılacağı tahmin edilmektedir. İlimiz ise hayvansal üretim ve hayvan sayısı bakımından ülkemizde önemli bir yer almaktadır. İlimiz 926 bin 774 büyükbaş hayvan varlığı ile birinci sırada, 3 milyon 46 bin 469 küçükbaş hayvan varlığı ile ikinci sırada yer almaktadır. İlimizde 2023 yılı kurban bayramında kesilecek yeterli sayıda büyükbaş ve küçükbaş hayvanımız mevcuttur. Kurbanda 47 bin 786 adet kesilebilecek büyükbaş, 229 bin 441 adet kesilebilecek küçükbaş hayvan mevcudumuz vardır. Kurbanda, yaklaşık olarak 840 bin büyükbaş ve 2,6 milyon küçükbaş hayvanın nakli ve kesimi yapılmaktadır. Bu miktar, ülkemizde yıllık olarak kesilen hayvan miktarının yaklaşık yüzde 25’dir. Bu kadar çok sayıda hayvanın bu kadar kısa sürede nakledilmesi ve kesilmesi, gerekli tedbirler alınmadığı ve gerekli alt yapı oluşturulmadığı takdirde, insan sağlığı, hayvan sağlığı ve çevre ile ilgili sorunları da beraberinde getirmektedir. Bunun yanında, kullanılamayan hayvansal yan ürünler nedeniyle büyük ekonomik kayıplar oluşmaktadır. Özellikle, veteriner hekim kontrolü dışında yetiştirilen, sevki yapılan, satışa sunulan ve kesilen hayvanlar, bulaşıcı ve salgın hayvan hastalıklarının yayılma riskini arttırmakta ve bu hayvanlardan elde edilen etler insan sağlığı açısından önemli risk oluşturmaktadır.
Kurban Bayramı ibadet boyutu yanında; insan sağlığı, hayvan sağlığı, hayvan refahı, ekonomik boyutları ve sosyal yardımlaşma vb. birçok hususu kapsayan çok yönlü olan bir organizasyondur, böylesine büyük ve oldukça kısa bir sürede gerçekleşen organizasyonun sağlıklı ve huzur içerisinde geçmesi için ciddi önlemler alınmalıdır.
İnsanlarda görülen hastalıkların yüzde 61’den fazlası hayvansal kökenlidir. Bunun yanında, insan sağlığı açısından gıdaların ortaya koyduğu riskin de yüzde 90’ı hayvansal kökenli gıdalardan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, hayvan ve hayvansal ürünlerden gelebilecek bu tehlikelerin azaltılması veya ortadan kaldırılması açısından, kesilen hayvanın sağlıklı olması son derece önemlidir. Kesilen hayvanların sağlıklı olmasında da Veteriner Hekimler önemli görev üstlenmektedir.
Veteriner Hekimler olarak Kurbanda; insan sağlığının ve hayvan sağlığının en üst düzeyde korunması, hayvanların hayvan refahı ve hijyen kurallarına uygun olarak kesilmesi, çevre kirliliğinin önlenmesi, Kurban Bayramının kurban ruhuna uygun bir şekilde kutlanması temel amacımız ve görevimizdir. Hasta ve Kurban olma niteliği taşımayan hayvanları kurban etmek istemiyorsanız, gebe hayvan kesmek istemiyorsanız, veteriner hekimlerimizle işbirliği içerisinde olunuz, sağlıklı ve güvenilir bir kurban süresini birlikte yaşayalım. Kurban satış yerlerinde görevli veteriner hekimlerden bilgi ve destek alabilirsiniz. Bu vesileyle Konya Veteriner Hekimleri Odası olarak bütün Türk İslam Âleminin Kurban Bayramını kutlar, saygılar sunarız.”
KURBAN EDİLEBİLEN HAYVANLAR
Kurbanlık hayvan deve için beş; sığır ve manda için iki; koyun ve keçi için bir yaşını doldurması gerekir. Bunun yanında koyun semizlik ve gösteriş olarak bir yaşındakilerle aynı olursa altı ayını tamamladıktan sonra da kurban edilebilir. Dinen bir hayvanın kurbanlık olabilmesi için tür, yaş ve sağlık kriterlerini sağlaması gerekmektedir. Kurbanlık hayvanların tür, ırk, cinsiyet ve doğum tarihi bilgilerinin sorgulanabilmesi amacıyla Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından https://tarimcebimde.tarimorman.gov.tr/ adresinden TarımCebimde mobil uygulaması tüm cep telefonları için indirmeye açılmış olup, söz konusu mobil uygulama da Hayvansal Üretim ana menüsünden Küpe Sorgulama alt menüsü seçilerek satın almak istediğiniz hayvanın küpe numarası girilerek hayvan yaş, ırk, cinsiyet ve aşılama bilgilerine ulaşılabilmektedir. Bunun haricinde en pratik yöntem ön dişlerden yaş tayinidir. Koyun ve keçilerin bir yaşını, sığır ve mandaların ise iki yaşını tamamladığını anlaşılabilmesi için alt çenedeki ön orta iki kalıcı dişlerin yerini almış olması gerekir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre İnsanlarda hastalık yaptığı tespit edilmiş 1415 patojen ajanın 815 tanesi zoonotik yani hayvanlardan insana geçebilen karakterdedir. Bu hastalıklar temas veya gıda yoluyla insanlara bulaşmaktadır. Ülkemizde başta tüberküloz, brusella, şarbon, ekinokok kisti ve tenya olmak üzere pek çok zoonoz hastalık büyük ve küçükbaş hayvanlarda görülmektedir. Bu nedenle kurbanlık alırken sağlıklı hayvanların seçilmesi büyük önem taşımaktadır. Ancak unutulmamalıdır ki, bazı hastalıklar canlı hayvanlarda belirtiler oluşturabilirken bazıları herhangi bir belirti oluşturmaz. Bu nedenle kesim öncesinde hayvanların, kesim sonrasında ise kan, et ve iç organların veteriner hekim muayenesinden geçmesi gerekir.
KESİNLİKLE SATIN ALINMAMASI GEREKEN HAYVANLAR
Resmi Veteriner Sağlık Raporu olmayan, büyükbaş hayvanlarda küpesiz ve kimlik kartı (pasaportu) bulunmayan, küçükbaş hayvanlarda kulak küpesi bulunmayan, deve için 5, sığır ve manda için 2, koyun ve keçi için 1 yaşını doldurmamış hayvanlar, gebe veya yeni doğum yapmış olan, damızlık değeri yüksek dişi hayvanların, öksürüğü ve nefes güçlüğü olan, yutma zorluğu bulunan ve iştahsız / geviş getirmeyen hayvanlar, vücut ısısı yüksek ve tüyleri kabarık / karışık olan, aşırı zayıf olan (kaşektik) ve topallığı olan, ağız, burun, kulak, anüs gibi doğal deliklerinden akıntı gelen ve sulu bir dışkısı olan, anormal kokulu ishali olan, çevreye karşı anormal tepkili veya çok duyarsız ve kısmi / genel felçli olan hayvanlardan uzak durulmalıdır. Kurbanlık hayvanın genel görünümü canlı ve sağlıklı olmalıdır. Her kurban satış ve kesim alanında veteriner hekimler görevlendirilmiş olup, kurban satın alınırken veteriner hekimden destek alınması yararlı olacaktır.
Kesim öncesi kurbanlık hayvanlar yorgun olmamalı ve kesimden önce 12 saat boyunca yem verilmemeli, hayvanlar kesim alanına taşınması ve kesim sırasında strese sokulmamalıdır.
Kurbanlık hayvanları strese sokacak kötü muamele ve hareketlerden kesinlikle kaçınılmalı, hayvanların kesilen diğer hayvanları görmeleri engellenmelidir. Gerek kesimden önce gerekse kesim sırasında hayvanların strese girmeleri hem hayvan gönenci (refahı) açısından sakıncalı hem de hayvanlardan elde edilen etlerin kısa sürede lezzet ve kalitesinin bozulmasına yol açacaktır.
KURBAN KESİM YERLERİ
Kurbanlık hayvan kesimleri öncelikle, kesim öncesi ve kesim sonrası veteriner hekim muayenelerinin yapıldığı Tarım Bakanlığından ruhsat almış mezbaha ve kombinalarda veya geçici kesim yerleri olarak düzenlenen yerlerde yapılmalıdır. Bu imkana sahip olmayan vatandaşlarımız kurbanlarını kendi bahçelerinde usulüne uygun olarak ve çevreye zarar vermeyecek şekilde kesebilirler. Kesimler temiz ve serin yerlerde yapılmalı ve buralarda bol miktarda su bulunmalıdır.
KESİMDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN ÖNEMLİ NOKTALAR
Kesim yeri temiz olmalı ve akan su bulunmalıdır. Kesim yapan kişinin sağlıklı ve temiz olması gerekir. Bıçaklar sık sık temizlenmelidir. Hastalıklı doku ve organların kesimi sırasında kirlenen bıçaklar dezenfekte edilmelidir. Hayvan tutulup yatırılırken veya askıya alınırken işkence-eziyet edilmemelidir. Kesim mümkünse askıya alarak yapılmalıdır. Böylece kesme ve yüzme işleminin daha temiz ve sağlıklı bir şekilde yapılması yanında kanın akması da daha iyi sağlanacaktır. İç organlar yüzme işini takiben en kısa sürede çıkarılmalıdır. Yutak boşaltılmalı, mide-bağırsak, safra ve idrar kesesi ve üreme organları çıkarılmalı, memeler karkastan uzaklaştırılmalıdır. Kesim sırasında kan, bağırsak içeriği gibi maddelerle çevrenin kirlenmesi engellenmelidir. Tüketilecek sakatatlar temiz bir şekilde çıkarılmalıdır. Kurban atıkları çöp varillerine ve gelişi güzel çevreye atılmamalı, akarsulara ve kanalizasyon sularına dökülmemeli, Çevre temizliği ve Halk sağlığı açısından bu tür atıklar sokak hayvanlarının erişemeyeceği şekilde üzerine toz kireç dökülerek derin çukurlara gömülmelidir.
KURBAN ETLERİNİN OLGUNLAŞMASI VE MUHAFAZASI
Kurban etleri, parçalar halinde temiz kaplara konulmalı ve önce güneş görmeyen serin bir yerde 5-6 saati geçmeyecek şekilde bekletilerek etin sıcaklığının düşmesi sağlandıktan sonra buzdolabına kaldırılmalıdır. Kurbanlık etler henüz kesim sıcaklığında iken buzdolabına poşet içinde veya hava alamayacak bir durumda büyük parçalar halinde üst üste konulursa, buzdolabı ısısı etin iç kısımlarını soğutmaya yetmez. Bu nedenle etin hava almayan kısımlarında çok kısa sürede (2. gün) bozulma ve kokuşma hatta yeşillenme görülür. Böyle kısımlar kesinlikle tüketilmemeli atılmalıdır. Et ve et ürünleri bakterilerin çoğalmaları için son derece uygun bir ortam niteliğindedir. Uygun koşullarda bir bakteri 12 saatte 16 milyara ulaşabilmektedir. Bu durum hafif bir bakteri yüküne sahip bir etin iyi muhafaza edilmediği takdirde bir gece sonra insan sağlığı açısından ne derece büyük bir tehlikeye dönüşebileceği konusunda fikir vermektedir. Kurbanlık etin dayanma süresi, kesim kalitesi ve et parçasının büyüklüğüne göre değişmekle beraber normal buzdolabı koşullarında 5 veya 6 gündür. Bu süre kıymada genellikle 3 gündür. Eğer daha uzun süreli muhafaza düşünülüyorsa etler derin dondurucuda -18 derecede muhafaza edilmelidir.
Bu yıl Kurban Bayramı’nı Şap hastalığıyla mücadele sürerken idrak edeceğiz, üretici ve vatandaşlara büyük sorumluluk düşüyor. Kesim öncesi muayeneden, kurban eti tüketilinceye kadar her aşamada görev alan sağlıklı bir kurban ve toplum sağlığı için önemli görevler üstlenen veteriner hekimler, Kurban Hizmetlerinin Diyanet İşleri Başkanlığınca Yürütülmesine Dair Yönetmelik’le oluşturulan merkez, il ve ilçe komisyonlarında yer almamaktadırlar. Konuyla doğrudan ilgili olmayan birçok meslek komisyonda yer alırken ve kurbanlık hayvan satışı yerlerinde belediyeler serbest veteriner hekimlerden veteriner hekimlik hizmetleri satın almakta ancak komisyonda serbest veteriner hekimlerin bağlı olduğu Veteriner Hekimler Odaları’nın yer almaması bu anlamda önemli bir eksiklik olarak göze çarpmaktadır.
Maalesef bu yaklaşım kurban öncesi Şap hastalığının görülmesi ve bazı kurban satış alanlarının kapatılması gibi olumsuz bir olayla haklılığımızı göstermiştir. Büyük kayıplar yaşadığımız depremden kısa bir süre sonra resmi olarak açıklanan Şap hastalığı nedeniyle uzun süre karantina ve aşılama süreci devam etmekteydi ve aşılamanın büyük bir oranı da bitmiş olmasına güvenerek, Kurban Bayramı’nın ülke çapında ekonomik boyutu da düşünülerek, ‘‘aşılı’’ hayvanların nakline izin verildi. Ancak tüm viral hastalıklarda olduğu gibi, Şap’ta da aşıya rağmen hastalık görülmüş, ilimizde hayvan pazarları açık olsa da birçok ilde kurban pazarları tekrar kapanmaya başlamıştır. Konya Veteriner Hekimleri Odası olarak bu açıklamayı yapmaktaki amaçlarımızdan biri de, vatandaşlarımızın soruları doğrultusunda Kurban Bayramı öncesinde vatandaşlarımızın hem kurban alma, hem de eti tüketme süreci ile bilgilenmelerini sağlamaktır. Her şeyden önce mutlaka veteriner hekim kontrolü olan hayvanları almaları ve kurbanlık olarak değerlendirmeleri gerekmektedir. Şap hastalığı ise düşük riskli zoonotik (hayvandan insana bulaşan) hastalıklardan biridir, hayvanlar arasında bulaşıcılığı yüksektir ancak hastalık insanlarda şiddetli seyretmemektedir. Yine de etleri 70 derecenin üstünde yarım saatten fazla pişirerek tüketmeyi öneriyoruz. Hastalık etkenlerinin büyük çoğunluğu hem insanlar hem de hayvanlar için patojendir. Bu nedenle, hayvan sağlığını ve insan sağlığını ayrı düşünmek mümkün değildir. Bütün bu değerlendirmelerimiz insan, hayvan ve çevre sağlığını korumak amacına yöneliktir.
