Açlık ve yoksulluk sınırı açıklandı

Yeni Çalışma Grubu’nun güncel beslenme kalıbıyla araştırıya başladığı Ocak 2021’den Aralık 2022’ye iki yılda, 4 kişilik ailenin aylık gıda harcaması tutarındaki artış 3 katını aştı.

Çalışanların ağırlıklı olarak tüketmek durumunda kaldığı temel mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki artışın aydan aya yükselmesi hanelerin yaşadığı geçim zorluğunun temel nedeni olmaktadır. Ücret gelirlerindeki artış kısa vadede ferahlık sağlamaktadır. Öncelik fiyat artışlarının önüne geçilmesinin sağlanmasıdır. Ancak Aralık ayında da fiyat artışı devam etmiş, aylık gıda enflasyonu Ankara’da yüzde 4,41 seviyesinde gerçekleşmiştir.

Vatandaş, geçen aya göre -yüzde 138 olan ve baz etkisi ile 39 puan azalan yıllık gıda enflasyonuna değil- cebinden çıkan ek harcamaya bakmaktadır. Çünkü artık pahalılık ve zamlar gündelik hayatın bir parçası haline gelmiştir. Dört kişilik ailenin sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı Aralık ayı itibariyle 8.130 TL olmuştur. Başka bir ifadeyle, günde 136 TL gıda harcama yapması gereken dört kişilik aile 12 ay sonra 271 TL yapmak durumunda kalmaktadır. Haneye giren toplam geliri bu seviyede artmayan haneler ya harcamaları kısmak ya da zorunlu harcamalarını karşılamak için borçlanmak durumunda kalmaktadır.

Sabit-dar gelirli bireyler ile hanelerin bu ayda da eriyen alım güçleri genel enflasyon seviyesinin üzerinde seyreden gıda enflasyonu yüzünden daha da gerilemektedir. 26.485 TL’ye çıkan toplam harcama gereği, kuşkusuz bir çalışanın alması gereken ücret düzeyi değildir. Yapılan hesaplamayla, dört kişilik bir ailenin insan onuruna yaraşır bir hayat sürebilmesi için hanesine girmesi gereken toplam gelir hesaplanmaktadır.

TÜRK-İŞ Araştırmasının 2022 Aralık ayı sonucuna göre;

Mutfak enflasyonu aylık yüzde 4,41 ve son on iki aylık süreçte yüzde 98,41 oranında arttı.
Dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 8.130,56 TL olarak hesaplandı.
Gıda harcaması ile giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı (yoksulluk sınırı) 26.483,93 TL olarak hesaplandı.
Bekar bir çalışanın aylık yaşama maliyeti 10.610 TL’ye ulaştı.
Yıllık enflasyon geriledi, mutfak masrafı arttı.

Nitelikli kalkınmanın temel gereklerinden birisi tutulan beşerî sermayenin tohumları olan çocuklar, son yıllarda beslenebilme konusunda sıkıntı çekmektedir. Türkiye’de çocuklarına beslenme koymaya maddi durumu yetmeyen aileler, okul kantinlerindeki yiyecekleri satın almakta zorlanan çocuklar, marketlerde bebek mamalarına konulan alarmlar ve çocuk ürünlerinde gerçekleşen polisiye vakalar bunun göstergeleri niteliğindedir. Ek olarak TÜİK 2019 verilerine göre Türkiye’de 720 bin çalışan çocuk vardı. Hane halkı gelirine katkıda bulunmak, kendini geçindirmek gibi nedenlerle bunların 247 bini (yüzde 34,3’ü) eğitimine devam edememiştir. Mart 2022’de yayınlanan verilere göre; OECD ülkeleri arasında yoksulluk içinde yaşayan çocukların en yüksek olduğu ülke yüzde 22,7 oran ile Türkiye’dir (Yani 5 çocukta 1’den fazlası). Ayrıca TC. Sağlık Bakanlığı’nın 2017’de Türkiye genelinde yaptığı çocuk çağı şişmanlık araştırmasında yüzde 2,3’lük kesim bodur çıkmıştır. Bu oran Batı Avrupa ülkeleri arasında yüzde 1,4’e kadar gerilemiş durumdadır. Uzmanlara göre; bir toplumda bodur çocuk oranı ne kadar yüksekse beslenme yetersizliği ve bozukluğu o kadar yaygın bir sorun demektir.

TÜRK-İŞ’in 35 yıldır yaptığı araştırma ile de ortaya konulmaya çalışılan; bir çocuk ve bir gencin (2 kişi) yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenebilmesi amacıyla gerekli olan besinlerin temini için zaruri tutar 2022 Aralık ayında 3.727 TL olmuştur. Ancak haneler kira, faturalar, ulaşım gibi kısıntıya gidemeyeceği zorunlu harcamalarını karşılayabilmek maksadıyla mümkün olduğunca gıdadan kısmak ve/veya yetersiz beslenmek durumunda kalmaktadırlar. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı 2021 Türkiye raporuna göre; hanelerin yüzde 79’unun, tüketimlerinde daha ucuz ve daha az yeğlenen gıdaları tercih etmek durumunda kalmış olmaları da bu olumsuz koşulları kanıtlayan verilerden bir diğeridir. Tüm bunlar gelecek nesillerin fizyolojik ve bilişsel gelişimini yani ülkenin istikbâlini olumsuz etkilemektedir.

TÜRK-İŞ’in verilerine göre “mutfak enflasyonundaki” değişim Aralık 2022’de şu şekildedir:

Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarındaki artış bir önceki aya göre yüzde 4,41 oranında gerçekleşti.
On iki aylık değişim oranı yüzde 98,41 oldu.
Son on iki ay itibariyle değişim oranı yüzde 98,41 olarak hesaplandı.

ARALIK 2022 GIDA ÜRÜNLERİ FİYATLARI

TÜRK-İŞ hesaplamasında temel alınan ve doğrudan piyasadan derlenen fiyatlara göre, gıda ürünlerinde Aralık 2022 itibariyle gözlemlenen değişim, harcama gruplarına göre şu şekilde oldu:

●      Süt, yoğurt, peynir grubunda;
Bu gruptaki tüm ürünlerin fiyatları yine yükseldi. Bu grupta en yüksek aylık artış yüzde 7 ile yoğurtta oldu.

●      Et, tavuk, balık, yumurta, kuru baklagiller, yağlı tohum ürünlerinin bulunduğu grupta;
Ortalama dana eti fiyatı yüzde 20, kuzu fiyatı yüzde 10 arttı. Beyaz etlerden tavuk ve balıkta artış da yüzde 10 oldu. Bakliyatlardan kuru fasulyenin fiyatı yüzde 5 artış gösterirken kırmızı mercimeğin fiyatı yüzde 10 azaldı, yeşil mercimeğin fiyatı değişmedi. Yumurta fiyatı hafif bir artış gösterdi. Peynir ve yoğurt fiyatları son 1 yılda yüzde 100’den fazla arttı.

●      Ekmek ve tahıllar grubunda;
Pirinçte ve irmikte fiyat artışı aylık temelde yüzde 5, makarnada yüzde 12 seviyesinde gerçekleşti. Makarna ve pirinç 1 yıl içinde yüzde 100’den fazla arttı. Ortalama bulgur fiyatı değişmezken un fiyatı geriledi. Yeni yılın ilk çeyreğinde zamlanması beklenmekle beraber ekmek fiyatı -şimdilik- aynı kaldı.

●      Taze sebze-meyve grubunda;
Semt pazarlarında yeşil soğan, kıvırcık gibi salata yeşilliklerinin ve pırasa, lahana gibi yeşil yapraklı sebzelerin fiyatları yükseldi. Patates 12,5 TL’den satılmaya devam etti. Salatalık, domates, biber gibi örtü altı sebzelerin fiyatları yükselirken karalahana ve limon fiyatları geriledi. Kış meyvelerinden portakal mandalina fiyatları geriledi, greyfurt değişmedi. Yerli muz fiyatı da düştü. Ortalama sebze kg fiyatı 16,24 TL, ortalama meyve kg fiyatı 13,14 TL oldu. Hesaplamada 24’i sebze ve 10’u meyve olmak üzere toplam 34 üründeki fiyat değişimi dikkate alındı. Ortalama meyve-sebze kg fiyatı bu ay 15,14 TL olarak tespit edildi. Son yıllarda hayvansal besin kaynaklarındaki yüksek fiyat artışları dolayısıyla taze sebze ve meyveye yönelen haneler burada da alım zorlukları çekmekteler. Çünkü meyve-sebze fiyatları son 1 yılda 2,5 katına tırmanmış ve mevsiminde yetişen ürünlere bile erişim çetinleşmiştir. Bu durumu ortaya koyan çizge aşağıdadır.

●      Temel yağ ürünlerinin bulunduğu grupta;
Bir ayda zeytinyağı yüzde 10, tereyağı yüzde 6 zamlandı. Ayçiçek yağı sabit kaldı. Margarin fiyatları düştü.

●      Son grup içinde yer alan gıda maddelerinden;
Yeşil zeytin, bal, pekmez, reçel, salça, tuz, çay ve ıhlamur fiyatlarında aylık temelde değişim gözlemlenmedi. Baharatlarda yüzde 4’lük, şekerde yüzde 6’lık fiyat düşüşü yaşandı. Siyah zeytin 1 ayda yüzde 11 zamlandı. Yıllık temelde tuz, zeytin, pekmez ve salça yüzde 100’den bal yüzde 200’den fazla zamlandı.