Acı Ortaklık: Madenciler ve Kanarya Kuşları

Amasra’da yaşanan maden ocağı patlamasıyla sosyal medya kullanıcıları arasında kanarya-madenci paylaşımları yapıldı. Geçmişte kanarya ve madenciler arasında nasıl bir iş ortaklığı oldu?

Kanarya kuşları ve maden işçilerinin kader ortaklığını çoğumuz bilmeyiz. 1890’lı yıllarda kömür madenlerindeki karbonmonoksit ve metan gazlarını tespit etmek için kullanılan ilkel metodlardan biri de kanaryalardı. Kanaryalar ile madencilerin ortaklığı 1890´lı yıllarda başladı.

Karbonmonoksit tespiti için hangi metotlar kullanıldı?

Maden içerisindeki zararlı gazların tespiti için kullanılan bir metot “öncü madenci” metodudur. Madencinin omuzlarına ıslak battaniye ve kafasındaki kaskete halihazırda yanan bir mum fitili sabitlenerek madene inmesi beklenir.  Eğer maden içerisinde kokusuz, renksiz ve zararlı gazlar bulunuyorsa, işçinin kafasındaki fitil gazla tepkimeye girer ve büyük bir patlama meydana gelir. Bu büyük patlama, öncü madencinin iş arkadaşları için bir sinyal, kendisi için ise bir son niteliğindedir. İş arkadaşları yeni bir madene yeni bir öncü madenci ile gitmeye koyulur. Bu metot kömürü fabrikasında işleyecek olan burjuvalar için yeterince insani olsa da, işin aksaması sebep gösterilerek tedavülden kaldırılmıştır.

Kanaryalar nasıl kullanıldı?

İnsan solunum sistemi, oksijeni alır ve karbondioksite çevirerek vücuttan dışarı verir. Bunu yaparken akciğerde şişme ve küçülme meydana gelir lakin ciğerlerin içinde her zaman hava kalır. Kuşların solunum sisteminde ise, tıpkı bir körük sistemi gibi her an dolaşımı sağlayan “hava kesecikleri” vardır.
Solunum sistemini kontrol eden sinir sistemi ile insana benzemesi ve ötücü kuşlardan olması sebebiyle kanaryalar maden ocaklarında gazı algılamak için kullanılan ikinci yöntem oldu. Oksijen ve metan gazına hassasiyetleri insana göre çok daha yüksek olan kanaryalar oksijen azalması ya da metan gazı artışı durumunda ötmeyi bırakır. Bu durum zehirlenme veya patlamanın habercisi olurken geride çoğu kez ölen bir kanarya kalır.